ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

 ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ    από Παλαιά χριστουγεννιάτικα  έθιμα του χωριού-

                                             Τα σπάργανα του  Χριστού   

             

Δεκέμβρης μήνας   στα μέσα  της  10 ετίας  του 1960.   Καρδιά  του  Χειμώνα .  Τα κρύσταλλα από τα  παγωμένα νερά   της βροχής    κρέμονταν  σαν σταλακτίτες  από τις  στέγες  των  σπιτιών.  Οι ημέρες του  χειμώνα  της  εποχής  εκείνης ήταν στο σύνολό τους παγωμένες.    Από  23  του  μηνός το  Δημοτικό  σχολείο  έκλεινε   για  τις   διακοπές  των Χριστουγέννων .  Πριν κλείσει  εμείς , τότε  μαθητές , είχαμε στολίσει  με  τα  λίγα  λιτά κυρίως χειροποίητα  στολίδια  το  έλατο , που  είχαμε  κόψει   από  τον  Άγιο  Μάρκο  και  το  μεταφέρει πεζή  στα  χέρια  μέχρι να το στήσομε στην αίθουσα   του Σχολείου  και  είχαμε  κάνει   και  την  χριστ/νιάτικη  γιορτή  με    ποιήματα ,  ύμνους { Αγια  νύκτα, Η  Παρθένος  σήμερον , χιόνια  στο  καμπαναριό   κτλ]   κτλ. Παραμονή  της  μεγάλης  γιορτής  εμείς , τότε  παιδιά,  σε ομάδες  δύο  τριών μελών  από  το πρωί  αρχίζαμε  τις  επισκέψεις  στα  σπίτια  για  τα  κάλαντα  των  Χριστουγέννων. Προηγουμένως   είχαμε  εφοδιασθεί  με  μια  εικόνα  της Γέννησης  του  Χριστού  για  να  την  κρατάμε  ως  ευλογία  για το ποδαρικό  στο σπίτι  του κάθε  επισκεπτόμενου   νοικοκύρη.  Μια  τέτοια  υπήρχε  στο  τέμπλο  του  παρεκκλησίου  του  Αγίου  Νικολάου που γίνονταν  ανάρπαστη.

  Σε  όλα  σχεδόν  τα σπίτια   που  επισκεπτόμασταν οι νοικοκυρές  έφτιαχναν  τις  τηγανίτες    ή όπως  τις  αποκαλούσαν  τα σπάργανα  του  Χριστού  στη  Φάτνη.

  Οι απλοϊκές    και  βαθιά  θρησκευόμενες γιαγιάδες  μας  και  προγιαγιάδες  μας  τηρούσαν   πιστά  το  έθιμο  που βρήκαν  από  τους  γονείς  τους,  χωρίς   ίσως οι  περισσότερες   να  το  γνωρίζουν  ότι ακολουθούσαν  πιστά   και  λατρευτικά  την  Ορθόδοξη  Χριστιανική  διδασκαλία  και  παράδοση  για  τα  σπάργανα,   την  Φάτνη και  την  Σπαργάνωση  του   Χριστού ,  όπως  αναφέρεται  στο  κατά  Λουκάν   Άγιο  Ευαγγέλιο  «… και   Εσπαργάνωσεν  {η  Παναγία  μας]  Αυτόν  και  ενέκλινεν  Αυτόν   εν τη  Φάτνη…»

Για  την διαδικασία  παρασκευής  τους  απαιτείτο  έγκαιρη   προεργασία.  Συγκεκριμένα   από  αρχές  Νοέμβρη  ο νοικοκύρης  του  σπιτιού  έψαχνε  και  έβρισκε  την  μαυρόπλακα   διαστάσεων  περίπου  35Χ45Χ  πάχους 3 εκατοστά  πάνω στην  οποία  θα  ψήνονταν την  παραμονή  των  Χριστουγέννων οι τηγανίτες.  Οι  μαυρόπλακες   αυτές  βγαίνανε  από  κατάλληλο πέτρωμα [σχίσιμο από  ογκόλιθο]  το οποίο  σήμερα  εμείς  οι νεώτεροι  δεν    το γνωρίζουμε   .  Την  μαυρόπλακα  αυτή  την  βάζανε  δίπλα  στο  τζάκι  για  να θερμαίνεται  σιγά  - σιγά   για  μεγάλο  χρονικό  διάστημα  μέχρι να  καεί όπως  λέγανε  οι παλαιότεροι , χωρίς  να σπάσει  και  έτσι  να  αντέχει  σε  υψηλές  θερμοκρασίες,. Συγχρόνως  συγκέντρωναν  ξύλα  από  σχισμένους  κορμούς  κέδρων, τα  οποία  τοποθετούσαν  σε  στεγανό  υπόστεγο.  Η προτίμηση  του  συγκεκριμένου  ξύλου  οφείλονταν  στο  ότι   κατά την καύση δεν  έβγαζε  πολύ καπνό , είχε  ομοιόμορφη   φλόγα και ως  εκ τούτου  σταθερή θερμοκρασία  και  ανέδιδε   ιδιαίτερη ευχάριστη   μυρωδιά. Την  παραμονή  των  Χριστουγέννων όλα  ήταν  έτοιμα.   Στο τζάκι  κάθε  σπιτιού  ανάβονταν  φωτιά  με  τα  κέδρινα  ξύλα  {σκιζάρια].  Πάνω  τοποθετούνταν  η  σιδερένια  πυροστιά  και πάνω  σ΄ αυτή  η  μαυρόπλακα, η οποία  μετά  από  μικρό χρονικό  διάστημα   αποκτούσε   την  κατάλληλη  θερμοκρασία .

Συγχρόνως   σε  μια πήλινη  κυρίως   λεκάνη  [ Λίμπα] ετοιμάζονταν το  και η ζύμη   το  κουρκούτι όπως  λέγανε  ανακατεύοντας    αλεύρι  με χλιαρό  νερό και το  ανάλογο αλάτι . Η τέχνη  έγκειτο στο  ανακάτεμα  ώστε  να μην  σβολιάσει . Όταν ήταν  και  η  ζύμη  κατάλληλη  η νοικοκυρά  με μια κουτάλα κυρίως  ξύλινη  έπαιρνε  κάποια  ποσότητα  και  την περιέχυνε  κυκλικά  αρχίζοντας  από  το  κέντρο  της  καυτής  μαυρόπλακας.  Σιγά- σιγά  η  ζύμη  ψήνονταν  από την πλευρά  επαφής με την  πλάκα  οπότε με μια  ξύστρα τύπου  σπάτουλας  τουμπαρονταν  για  να  ψηθεί  και  από  την άλλη πλευρά. Μετά  από  λίγο η τηγανίτα ήταν  έτοιμη  ψημένη  με κυκλικό   κυρίως σχήμα  διαμέτρου  10-20  εκατοστά.  ΄Εβγαινε  με  την  ίδια  σπάτουλα  και  τοποθετούνταν  σε  ένα  ταψί.  Ακολούθως  πάνω  στην  καυτή  πλάκα  ρίχνονταν  με  τον  μασιά [ μικρό  φτυαράκι  τζακιού ] λίγη  στάχτη   σκουπίζονταν  με  ένα  σκουπάκι  φτιαγμένο  από  χόρτα  βούρλων  και  ακολουθούσε  η    διαδικασία της δεύτερης   τηγανίτας. Στο  τέλος  η νοικοκυρά  για  το  καλό  του  σπιτιού  έριχνε  τα  υπολείμματα  της   ζύμης  σε  σχήμα  σταυρού    ακόμη  και  αστέρων  ανάλογα  την επιδεξιότητα της  ευχόμενη  «τα χρόνια  πολλά»   στο  σπίτι της.   Ακολούθως   αφού  κρύωνε   η  μαυρόπλακα ,  άν  δεν  είχε  σπάσει  κατά  την διαδικασία    συσκευαζόταν  και  αποθηκεύονταν  κατάλληλα   για  την  επόμενη  χρονιά.Το    βράδυ  και  λόγω  νηστείας οι τηγανίτες  αποτελούσαν  το  κύριο  φαγητό  της  κάθε  οικογένειας.    Συγκεκριμένα  σε  κατάλληλα  ταψάκια  τοποθετούνταν  μια  στρώση   από  αυτές  και πάνω  τους ρίχνονταν  τριμμένα  καρύδια .  Μετά άλλη  στρώση    και  το ίδιο επαναλαμβάνονταν   μέχρι  να   γεμίσει  το  ταψί. Χαράσσονταν  το περιεχόμενο  με  μαχαίρι  όπως  σήμερα  τα  γλυκά  ταψιού   και  τέλος περιχύνονταν {ζεμάτισμα] με  σιρόπι  νερού  και  ζάχαρης   και  όταν κρύωναν    ήταν έτοιμες  για κατανάλωση.

.ΧΡΟΝΙΑ   ΠΟΛΛΑ   Χαρούμενες  Χριστουγεννιάτικες Γιορτές σε όλους  .{φίλους  συγγενείς   χωριανούς]  Υγεία  και  ότι καλό  στα  σπίτια  σας

         Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ   ΚΕΡΑΣΕΑΣ [ Η  ΚΕΡΑΣΟΒΟΥ]

         ΚΑΙ Η  ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ   ΤΗΣ  ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ   ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Αμέσως   μετά την απελευθέρωση  της περιοχής  της  Ηπείρου από τους τούρκους 1912 άρχισε η οργάνωση του κράτους με την ίδρυση των τοπικών αυτοδιοικήσεων  και των απαραίτητων κρατικών υπηρεσιών   για την εξυπηρέτηση των πολιτών.   Για το χωριό μας πρώτη υπηρεσία  που ιδρύθηκε  και λειτούργησε  ίσως  αρχές του 1913 ήταν ο Σταθμός  χωροφυλακής Κερασόβου  Παραμυθιάς ,προφανώς  για την εξασφάλιση   της ησυχίας , της ασφάλειας  και τάξης  των κατοίκων, που στην περιοχή κατά  τα τουρκοκρατούμενα χρόνια  κυριαρχούσε  η πλήρης ανομία και ο νόμος  του ισχυρότερου.   

 Το έτος 1919  στο υπ’ αριθ, 184 Α  ΦΕΚ  της 19-8-1919 δημοσιεύθηκε  Νόμος  ή Π.Δ.βάση του οποίου στο  Κεράσοβο Παραμυθιάς συστάθηκε ομώνυμη κοινότητα. [ΟΤΑ].  Με τον ίδιο Νόμο  και ΦΕΚ  στην κοινότητα προσαρτήθηκε  και ο οικισμός  Λωζιανά.

 Την 1-4-1937 με  Νόμο ή Π.Δ. που  δημοσιεύθηκε στο υπ’  αριθ. 119 Α / 1-4-1937 ΦΕΚ  η κοινότητα  αποσπάσθηκε  από την επαρχία  Παραμυθιάς  και  υπήχθη  στην επαρχία  Δωδώνης  Ιωαννίνων.

Το χωριό  και η ομώνυμη κοινότητα παρέμεινε  με την ονομασία  Κεράσοβον μέχρι  το έτος 1955, οπότε μαζί με πολλά άλλα χωριά  με παρόμοιες ονομασίες,   για εθνικούς λόγους μετονομάσθηκε  σε  Κερασέα  με το υπ’ αριθ. 287/10-10-1955  ΦΕΚ.   Οι παππούδες μας δεν μπορούσαν να συνηθίσουν την νέα ονομασία.   Απ’ ότι θυμάμαι πάντα  όταν αναφέρονταν στο χωριό  το πρόφεραν  με  το όνομα  Κεράσοβο  και όχι Κερασέα.  Απ’ ότι  διαπίστωσα   για  άλλα χωριά  πριν  την μετονομασία  προηγήθηκε  κάποια  διαβούλευση με  παράγοντες  [προέδρους κτλ ]έχοντας  για την μετονομασία   τρείς  εναλλακτικές  ονοματο-λύσεις  από τις οποίες  έπρεπε να επιλεχθεί,  η αρεστότερη  για τους κατοίκους  προκειμένου  ακολουθήσει  η έκδοση του Νόμου. Προφανώς  η επιλογή  για  μας  ήταν το όνομα  Κερασέα.   

Η κοινότητα λειτούργησε για  συνεχή [88] χρόνια μέχρι το 1997 οπότε  με τους Καποδιστριακούς Δήμους  καταργήθηκε .  Συγκεκριμένα με το Νόμο που  δημοσιεύθηκε στο  υπ’ αριθ. 244 Α /4-12-1997 ο οι οικισμοί  Κερασέα  και Λωζιανά αποσπάσθηκαν από την  ομώνυμη κοινότητα και προσαρτήθηκαν  στο Δήμο Σελλών,οπότε η κοινότητα  καταργήθηκε. Αν χονδρικώς  υπολογίσομε θητείες  προέδρων   για την κοινότητά μας πρέπει να εξελέγησαν περίπου  [ 22  τοπικοί άρχοντες.]  με ισάριθμα  κοινοτικά  Συμβούλια.  ΄Ας  προσπαθήσομε  να  βρούμε τα ονόματά τους

Πως όμως προέκυψε  το συγκεκριμένο όνομα  για το Χωριό μας  [Κεράσοβο]

Ο Συμεωνίδης  το όνομα  το  θεωρεί  ως  παρεμβαλλόμενο  τύπο  από  το  σλαβικό keresovo που  σημαίνει  κερασότοπος , ο οποίος  με  νεοελληνική  επίδραση μετέπεσε  σε Κεράσοβο

Ο Fasmer και  ο  Οικονόμου  [οικονύμια  του  Νομού  Ιωαννίνων ]το  πα-ράγουν  από  το  αρχαιολογικό  κέρασος [ο] και  το  σλαβικό  επίθημα – οvο. [ [Σημαίνει τόπος  κερασιών]

Κατά  την  αρχαία  Ελληνική  Κέρασος [η και ο Cerasus ] είναι  υποδιαίρεσις του  γένους  προύνος της  τάξεως  των  ροδοδών περιλαμβάνουσα θάμνους  και δένδρα  οπωροφόρα  και  καλλωπιστικά .  

 Αναλύοντας λοιπόν τις δύο εκδοχές επισημαίνονται , με όλες  τις επιφυλάξεις  και τις  αντιρρήσεις  ενός  εκάστου τα παρακάτω.

Για την πρώτη περίπτωση: Πράγματι  έχομε επίδραση στην περιοχή   της Ντουσκάρας από   εισβολή  των σλάβων στην ΄ Ήπειρο  το έτος 614  μχ  διάρκειας δύο ετών.  Πολύ αργότερα το έτος 1348 έχομε εισβολή των Σέρβων  στην περιοχή μας  μικρής όμως  διάρκειας  .   Κατά την πρώτη κάθοδο στην διάρκεια της οποίας  παρατηρήθηκε  μεγάλη κινητικότητα [ από Βορά προς Νότο]  στην ευρύτερη περιοχή μας , οι επιδρομείς κατέστρεψαν  την   υπάρχουσα   οργάνωση και  την  αγροτική  οικονομία,    εγκαταστάθηκαν  οι ίδιοι  σε πολλά  μέρη φέροντας  δικά τους  συστήματα οργάνωσης  και  διοίκησης και  απόδωσαν  δικές τους   ονομασίες στις περιοχές   εγκατάστασης.  Είναι καταγραμμένα  334  σλαβικά  ή   μη  ελληνικά  τοπωνύμια  στον  ελλαδικό  χώρο  από  τα οποία  τα περισσότερα  υπάρχουν  στην   ΄Ηπειρο. Οι  κατακτητές   εγκαταστάθηκαν  σε  περιοχές  και μέρη όπου  δραστηριοποιούντο  παλαιότερα στρώματα  πληθυσμού με  τα  οποία  σταδιακά  αφομοιώθηκαν με τα ήθη και έθιμα την νοοτροπία κτλ. Κυρίως  ασχολούμενοι   με την κτηνοτροφία  προτιμούσαν περιοχές  εγκατάστασης  κατάλληλες για εκτροφή  ζώων,  όπως  η δική μας.

Κατά  την κάθοδο των Σέρβων  δεν παρατηρήθηκε  μετοίκηση πληθυσμών επειδή   αυτή ήταν μικρής διάρκειας με συνεχείς πολεμικές αναμετρήσεις, όμως  μεταξύ των  καταστροφών  και αρπαγής αγαθών  των επιδρομέων στους ντόπιους, επέφεραν και αλλαγές  στον τρόπο  διοίκησης  και αλλοίωσης  τοπικών τοπωνυμιών, αντικαθιστώντας ή μεταλλάσσοντας   αυτές με σλαβικές λέξεις

Για την δεύτερη εκδοχή  του Οικονόμου:  Από  τυχαία  ευρήματα  στα Νότια  του χωριού  προς το ποτάμι,  συνιστάμενα  σε πήλινα συντρίμμια πιθαριών [στάμνες]  και βαριδιών τεντώματος κλωστών αργαλειών υφάνσεως χρονολογούμενα στην εποχή   του Πύρρου [Απει ρωταν], συμπεραίνεται  ότι στην περιοχή  είχε  αναπτυχθεί  κάποια   βιοτεχνική  δραστηριότητα, απαύγασμα της ευρείας εκτροφής  κοπαδιών  από τα οποία εκμεταλλεύονταν  σε μεγάλο βαθμό το μαλλί  με  την  ύφανσή του, οπότε προέκυψε ανάγκη  μαζικής παραγωγής  των περί ου ο λόγος πήλινων βαριδιών .  Επίσης  η μαζική  παραγωγή πήλινων   Πιθαριών [στάμνες ] χρησιμοποιούντο   για  συσκευασία των  γαλακτοκομικών   και άλλων  προϊόντων. Σίγουρα κατασκευάζονταν  και άλλα πήλινα  σκεύη  και  αντικείμενα για την διαπίστωση των οποίων απαιτείται ιδιαίτερη αρχαιολογική  μελέτη.  Ας  σημειωθεί  βέβαια ότι τα είδη αυτά  ως  εμπορεύσιμα  θα διοχετεύονταν  και προς τα παραθαλάσσια  μέρη ιδίως  οι στάμνες  για  την συσκευασία  του λαδιού  και ελιάς, αλλά  και άλλων προϊόντων.

Έχει επισημανθεί και παλαιότερα  η σημασία  από την αρχαιότητα του δρόμου  Ιωάννινα  Παραμυθιάς  δια μέσου  Σκάλας – Ελευθεροχωρίου  στην εξέλιξη  της  περιοχής μας , αλλά  επιβεβαιώνεται  και με  τα  προαναφερθέντα , διότι η  διακίνηση των  παραπάνω εμπορευμάτων  πραγματοποιείτο   από  το διασωθέντα μέχρι  των ήμερων μας  παραποτάμιο ντερβένι.[ Σχ. Ανάρτησης μου το ντερβένι Ιωάννινα- Παραμυθιά- Πέτρινα  γεφύρια]

   Εφ΄ όσον υπήρχε  βιοτεχνική  δραστηριότητα  σίγουρα  υπήρχε  και οικισμός  πλησίον  του συγκεκριμένου  σημείου  των ευρημάτων   Επισημαίνεται βέβαια ότι    ίσως υπάρχουν  στα όρια  των  χωριών μας  και πολλά άλλα  άγνωστα προς το παρόν  σημεία  με  παρόμοια  δραστηριότητα . Η οργάνωση  του οικισμού  κατά την αρχαία εποχή  απαιτούσε ύπαρξη  προεξοχής εδάφους  για  καλλίτερη άμυνα, οργάνωση    νεκροταφείου,  κοντινή πηγή νερού κτλ.

Οι οικισμοί  αυτοί καταστράφηκαν ολοσχερώς το 167-168  π.χ. από τον Ρωμαίο Ανθύπατο στρατηγό Αιμίλιο Παύλο. Ο ίδιος  κατέστρεψε  αποδεδειγμένα  τον οικισμό  της  Βερενίκης  [ όπως αναφέρεται στο βιβλίο Βερενίκη του Πάνου Τζιόβα] ως  επίσης  και το κάστρο του Αγίου  Νικολάου ‘η Ζαραβούτσι   Αναφέρεται  χαρακτηριστικά  για  το χωριό Άγιος  Νικόλαος …….. > Στο λόφο "Κρούσια" και σε υψόμετρο 689 μ. βρίσκονται τα ερείπια αρχαίου κάστρου, τριγωνικού σχήματος αρχαίας πόλης που κατέστρεψε ο Ρωμαίος στρατηγός Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος το 168 π.Χ.<

 ΄Αρα   οι οικισμοί  της  περιοχής του  χωριού μας   στη μέση  της  πορείας της   διαδρομής  των ρωμαϊκών στρατευμάτων [ Βερενίκης-Αγίου  Νικολάου]  υπέστησαν     την ανάλογη καταστροφή .  Μάλιστα  σε λίγα  μέτρα ΝΑ  του παρεκκλησίου  του Αγίου  Νικολάου υπάρχει εδαφικό  σημείο  που  μέχρι  των ήμερων μας  ονομάζεται μνήματα Στο σημείο υπάρχουν  πιθανότατα   τάφοι οριοθετημένοι  με  μεγάλες  ορθογώνιες  παραλληλόγραμμες  σχιστόπλακες. Η διασωθείσα παράδοση  αναφέρει  ότι  είναι τάφοι  φονευθέντων στρατιωτών  σε μία  από τις  φονικές  συγκρούσεις  των ρωμαϊκών στρατευμάτων  με  αυτά  των  Μολοσσών ή Θεσπρωτών για  την επικράτησή τους στην περιοχή

    Το μόνο  που συνηγορεί  στην βασιμότητα της  παράδοσης  είναι  ότι  το συγκεκριμένο    έδαφος  δεκάδων  στρεμμάτων    είναι  το μόνο    επίπεδο  μεταξύ των υπαρχόντων στην ευρύτερη περιοχή και ως  εκ τούτου     κατάλληλου  για την ανάπτυξη    για  μάχη  στρατευμάτων  σύμφωνα  με  την τότε  στρατιωτική  τακτική.

Αφού  από τα  προαναφερθέντα ευρήματα  αποδεικνύεται η ύπαρξη οικισμού  στην παραπάνω περιοχή, ίσως  και  σε άλλα άγνωστα μέχρι στιγμής σημεία  συγκλίνομε με την δεύτερη  άποψη  του Οικονόμου ότι δηλ. οι Σλάβοι βρήκαν ονοματολογία  στην περιοχή [ την αρχαία Ελληνική λέξη Κέρασος]  και απλά  πρόσθεσαν  όπως συνήθιζαν το επίθημά τους -ΟVΟ 

Η συγκεκριμένη άποψη  ενισχύεται  και  κατά  την  μελέτη  της ονοματολογίας   Κεράσοβο  άλλου  χωριού  της Ελλάδος   για την οποία  υποστηρίζεται   ότι είναι  σλαβική  και  αποδόθηκε   μετά το   έτος 1348.

Το   απολύτως  βέβαιο  από τα  προαναφερθέντα είναι  ότι στα εδαφικά όρια των   χωριών Κεράσοβο  -  Λωζιανά   παρατηρείται   ζωή  , δραστηριότητα και βιοτεχνική παραγωγικότητα   από  την αρχαιότητα  [ πριν 2200 και πλέον χρόνια.]

  Εκείνο  που  πρέπει επίσης  να  επισημανθεί   είναι  ότι  και οι δύο  απόψεις  ταυτίζουν  την ονομασία του τόπου μας   από  την ύπαρξη πολλών δένδρων  Κερασιάς  ή κερασότοπος.   Σήμερα  βέβαια  δεν  υπάρχει   ανάλογος  αριθμός  του συγκεκριμένου  φυτού  για  να  δικαιολογήσομε  εμείς οι νεότεροι  την ονομασία.  Στα  αυτιά μας  όμως  έχει φθάσει από  τους παλαιότερους  η  προφορική  παράδοση  ότι πράγματι το έδαφος  του  χωριού  το  στόλιζε  ένα πλήθος  δένδρων  Κερασιάς.   Κατά  την  περίοδο  όμως  της  τουρκοκρατίας  οι  αγάδες  κτλ. των τσιφλικιών  είχαν επιβάλλει  γι΄ αυτές αβάσταχτους  φόρους  στους  ραγιάδες, οπότε  μη δυνάμενοι  να   ανταποκριθούν   αναγκάστηκαν  να  τις κόψουν  και  να  τις  κάνουν  καυσόξυλα. 

  Σαν συμπέρασμα άς μείνει    ότι  και το όνομα  του χωριού, αλλά  και του παλιά οικισμού Λωζιανά  αποδεικνύει την ύπαρξη ζωής  και δραστηριότητας  από τα   αρχαία  χρόνια  στην  ευρύτερη   περιοχή  από Μηλιά, Λιβαδάκια,  Γεφυράκι  ,άγιο Μάρκο  κτλ. Αφού  δεν υπάρχουν καταγραμμένα γεγονότα  , άς  αρκεστούμε  σε  ότι προφορικά  διασώθηκε  μέχρι  των ημερών μας  προκειμένου  κατά  το δυνατόν συνθέσομε   την ιστορία  του  μέχρι σήμερα  για  να έχουν κάτι   τα  παιδιά μας,  όσα  τουλάχιστον  θα  ενδιαφερθούν  να  μάθουν για τον τόπο καταγωγής  των  παππούδων τους

Πρώτη Φωτογραφία:  Δύο Πυραμοειδή και δύο Κωνικά πήλινα βάρη τεντώματος κλωστών αργαλειού υφάνσεως . Ο τρόπος χρήσεως  και ύφανσης  μέχρι στιγμής  είναι άγνωστος   δεν έχω εντοπίσει κάτι. Το εικονιζόμενο στη δεξιά κάτω γωνία πήλινο αντικείμενο μοιάζει περισσότερο  με πώμα  στάμνας.

Δεύτερη φωτογραφία:   τεμάχια πήλινου  πιθαριού  Από το στόμιο υπολογίζεται χωρητικότητας  περίπου 60-100 κιλά

 

Το Μετόχι Ζωοδόχος Πηγή  Κερασόβου της Ιεράς Μονής Αγίου                                    Δημητρίου  Διχουνίου  {{{Διονύσιος  Φιλόσος}}}

                                                

                           

10/11 Σεπτεμβρίου 1611 .  Ο Διονύσιος  ο Φιλόσοφος  επιτίθεται με τους εξεγερμένους  γεωργοκτηνοτρόφους των χωριών  της  περιοχής μας κατά της τούρκικης φρουράς των Ιωαννίνων . Το κίνημα πνίγηκε στο αίμα  με το γνωστό μαρτύριο  του  επί  πενταώρου γδαρσίματος  ζωντανού  του εβδομηντάχρονου  καλόγερου από ειδικευμένους προς τούτο δημίους.

Ο Διονύσιος κατάγονταν από τα Γρεβενά  και κατά μερικούς ιστορικούς γεννήθηκε  στα χωριά της Παραμυθιάς περί το 1540 . Νέος  σε ηλικία 20 ετών   έγινε μοναχός στη Μονή του Αγίου  Δημητρίου Διχουνίου ή παλαιά Στραγανέτσι. Ηταν άνθρωπος μορφωμένος με πολλές σπουδές σε διάφορες επιστήμες .  Το 1582 εγκαταστάθηκε στην  Κων/λη  . Αργότερα  περί το 1600   ως επίσκοπος  Λαρίσης κατοικών στην Τρίκκη, επειδή προδόθηκε για ενέργειες μυστικής εξέγερσης των Ελλήνων αναγκάστηκε  να καταφύγει σε Ιταλία και Ισπανία,  όπου ήλθε σε συνεννόηση με εξέχουσες προσωπικότητες του εξωτερικού  που του υποσχέθηκαν βοήθεια   σε τυχόν   εξέγερση των Ελλήνων κατά της τούρκικης τυραννίας  . Αρχές του 1610 επέστρεψε στην ΄Ηπειρο και εγκαταστάθηκε στο μοναστήρι του Αγίου  Δημητρίου  και όπως αναφέρουν ορισμένοι ιστορικοί τοποθετούν την ύπαρξη και λειτουργία του  μεταξύ  Κερασόβου  και Ραδοβιζίου.

  Ο Συμεωνίδης αναφέρει σχετικά  « Ο Διονύσιος καταγόταν από σχετικά εύπορη οικογένεια καί σέ νεαρή ηλικία έγινε μοναχός στή μονή Αγίου Δημητρίου του Διχούνη, κοντά στό Κεράσοβο Θεσπρωτίας.’»

 Και από άλλα ιστορικά στοιχεία  μαθαίνομε ότι πιθανόν το μοναστήρι μέχρι το 1611  να λειτουργούσε στην θέση Βελέικα  όπου υπάρχουν και τρεις εκκλησίες. Μία από αυτές αναφέρεται και ο Άγιος Μηνάς  που ανήκει στο χωριό μας. ΄Ας σημειωθεί ότι υπάρχουν ενδείξεις  κυρίως από  απομεινάρια πέτρινων κατασκευών  ότι μέρος του χωριού μας ήταν κτισμένο  κάποτε  και προς τον παλαιό Αγιο Μηνά  {υπάρχουν προφορικές  παλαιές  παραδόσεις]              Ο  Βασ. Πετρόπουλος  υποστηρίζει  στηριζόμενος στην παράδοση  των Στριγανιτσιωτών ότι το παλαιό μοναστήρι βρισκόταν δύο με τρία χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του σημερινού,   ενώ ο Θεοφάνης Αγγελίδης  αναφέρει ότι το σημερινό μοναστήρι απέχει χίλια μέτρα από το παλαιό. που ήταν αντίπερα στη θέση «Βελέικα» στο Στραγανέτσι, όπου δύο κατεστραμμένα πηγάδια επιβεβαιώνουν την τοπική παράδοση.  

Το παλαιό μοναστήρι ήταν πολύ πλούσιο  με μεγάλη περιουσία  σε χωράφια, δάση,  αμπέλια, αιγοπρόβατα, τιμαλφή κτλ. Επίσης  υπό την επιστασία του  λειτουργούσαν  πολλά  μετόχια στα γύρω χωριά. Σύμφωνα με τον Αραβαντινό, είχε  πλούσια μετόχια σε 25 χωριά, ενώ, αντίθετα, ο Φώτιος Οικονόμου αναφέρει, ότι είχε μόνο 12, το καθένα με την εκκλησία του, και ο Νίκος Ζιάγκος τ’ ανεβάζει σε 18, μαζί με πλούσια κτήματα σε 15 χωριά της περιοχής.

 Μεταξύ των μετοχίων του αναφέρεται πρώτο και σπουδαιότερο  η Ζωοδόχος Πηγή Κερασόβου, ο Άγιος Νικόλαος Κάμενας, στα σύνορα μεταξύ Ραδοβιζίου και Λάλιζας, ο Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, στα σύνορα Δοβλάς και Ραδοβιζίου, η Κοίμηση της Θεοτόκου Γρανίτσας, Αγγελομάχου Κουρέντων, Άγιος Δγμήτριος Μπουρέλεσας , Αγία Παρασκευή Βαλανιδιάς, Άγιος Ιωάννης (τώρα γενέθλια Θεοτόκου) Καταμάχης, Άγιος Νικόλαος Ζωτικού και μερικά άλλα.

 Στον Οδηγό Ηπείρου  Χριστιανικά μνημεία αναφέρονται τα παρακάτω:
Στον μικρό συνοικισμό Δοναίικα της Κερασέας, βρίσκεται το καθολικό της παλιάς Μονής της Ζωοδόχου Πηγής. Το παλιό μοναστήρι χτίστηκε, σύμφωνα με τους μελετητές, το 1592 και ήταν μετόχι της Ιεράς Μονής Διχουνίου. Το 1611 καταστράφηκε από τον Οσμάν Πασά των Ιωαννίνων μετά την αποτυχία του κινήματος του Διονυσίου του Φιλοσόφου (μόνασε στο Διχούνι). Ο σημερινός ναός είναι του 1650. Η μονή διέθετε μεγάλη περιουσία από γιδοπρόβατα και χειμαδιά στην τοποθεσία Στάνη του Καλόγερου, και συντηρούσε το σχολείο της Κερασέας επί Τουρκοκρατίας.

 Με την εγκατάστασή του στο μοναστήρι  ο ανήσυχος καλόγερος άρχισε να οργανώνει της εξέγερση των χωρικών της περιοχής.  Για τον σκοπό αυτό περιόδευε  νυχθημερόν τα χωριά της Παραμυθιάς , της Λάκκας Σουλίου  και του Μαλακασίου παρακινώντας τους απλούς χωρικούς σε εξέγερση  για την ελευθερία τους.   Δεν υπάρχει αμφιβολία  ότι και στα δικά μας χωριά [Κεράσοβο Λωζανά,  κτλ ] θα είχε περάσει αρκετές φορές λόγω της εγγύτητας αυτών  με την Μονή του Αγίου Δημητρίου. ΄Αλλωστε προς τα χωριά της Παραμυθιάς οι δρόμοι περνούσαν τότε  από τα  εδαφικά μας  όρια  οπότε η παρουσία του θα  ήταν τακτική. Εξυπακούεται ότι το Στριγανέτσι ως έδρα του μοναστηριού αποτελούσε το εφαλτήριο των περιοδειών και προφανώς όλοι οι κάτοικοι θα είχαν οργανωθεί στο κίνημα για  την εξέγερση.

Με το φλογερό του κήρυγμα κατόρθωσε και εξήγειρε συγκεντρώνοντάς  1100 περίπου  χωρικούς  από περίπου 70 χωριά της περιοχής.   Οπωσδήποτε στο ανώνυμο αυτό πλήθος θα συμμετείχαν και άνδρες των χωριών μας,.  Με 100  από αυτούς την  8^ην  και 9^ην  Σεπτεμβρίου 1611 επιτέθηκε  στις τούρκικες φρουρές, όπως αναφέρεται στην Γρανίτσα  και Ζαραβούτσι, τις οποίες εξολόθρευσε . Ακολούθως  την  νύκτα 10/11 Σεπτεμβρίου  βάδισε με όλο αυτό το ανοργάνωτο πλήθος εναντίον της Τούρκικης  φρουράς των Ιωαννίνων.  Από τους 1100 άνδρες μόνο 40 έφεραν ντουφέκια παλαιά   [αρκεβούζια ] ενώ οι άλλοι κρατούσαν  για όπλα μαχαίρια  και γεωργικά εργαλεία.  Είναι βέβαιο ότι  ο Διονύσιος δεν στηρίζετο στο πλήθος αυτό για την κατάληψη των Ιωαννίνων , αλλά στην υποσχεθείσα βοήθεια  από   τους εντός του κάστρου παράγοντες.  Η βοήθεια αυτή  δεν ήλθε ποτέ , οπότε το κίνημα   πνίγηκε στο αίμα.  Ο πρωτεργάτης Διονύσιος, μαζί με τους υπαρχηγούς του Δελη Γιώργο και  Λάμπρο από το Πόποβο θανατώθηκαν με απάνθρωπο βασανισμό. Γύρω στους  [200]  από τους εξεγερμένους αποκεφαλίστηκαν από τους έφιππους τούρκους στρατιώτες,  ενώ και αρκετοί συνελήφθησαν  και βασανίστηκαν μέχρι θανάτου.

Η αποτυχία του κινήματος είχε ολέθριες συνέπειες  για όλη την περιοχή της Ηπείρου , αλλά ιδιαίτερα  των εγγύς της μονής χωριών και όλων των περιοχών  που συμμετείχαν εξεγερμένοι.  Με εντολή του Οσμάν Πασά  ολόκληρη η περιοχή θεωρήθηκε επαναστατημένη, γιαυτό   70  χωριά καταστράφηκαν εκ θεμελίων . Οι κάτοικοι όσοι κατόρθωσαν να ξεφύγουν από τους τούρκους μετεγκαταστάθηκαν σε άλλες περιοχές . Οι περιουσίες  τους  και τα αγαθά διερπάγησαν . Τα προνόμια των χριστιανών απωλέσθησαν  . Η Μονή του Αγίου  Δημητρίου  καταστράφηκε εκ Θεμελίων όπως και όλα τα μετόχια του  τα δε πολύτιμα σκεύη , αντικείμενα  χρήματα, ζώα, χωράφια κτλ έγιναν κτήματα και τσιφλίκια των αγάδων της Παραμυθιάς..  Για τον λόγο αυτό το νέο Μοναστήρι , επειδή  δεν είχε μείνει πέτρα όρθια  από το παλαιό κτίσθηκε αργότερα  στην σημερινή θέση το 1763.   

Το Μετόχι του   της Ζωοδόχου πηγής του  χωριού μας που βέβαια δεν εξαιρέθηκε της κατεδάφισης   οικοδομήθηκε ξανά σύμφωνα  με τους μελετητές  το 1650  προφανώς στην ίδια θέση  που  υπάρχει η εκκλησία και σήμερα.

 ΄Όμως  η βασικότερη συνέπεια για τους υπόδουλους της Ηπείρου  είναι ότι   από το 1611 αρχίζει  ο βίαιος  μαζικός  εξισλαμισμός των κατοίκων της Θεσπρωτίας   Αποτέλεσμα  αυτών των εξισλαμισμών  εκτός των άλλων , είναι  και η εμφάνιση σιγά- σιγά των Τσιάμηδων, οι οποίοι  καταρχήν    τότε ήταν οι αιμοδιψείς διώκτες των υπολοίπων χριστιανών, ακολούθως ως ανθέλληνες συνεργάστηκαν με Ιταλούς και Γερμανούς κατά την διάρκεια της κατοχής    κτλ   με καταγεγραμμένα  τα εγκλήματά τους δολοφονίες , βιασμοί , Βασανισμοί, αρπαγές περιουσιών κτλ.,------ σήμερα δε ….όλοι θα έχετε ακούσει για διεκδικήσεις.

Από την παράδοση γενιά σε γενιά  για το χωριό μας   διασώθηκε  ότι αυτό καταστράφηκε ολοσχερώς δύο φορές κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας . Οπωσδήποτε συνυφασμένη με την του χωριού μας τύχη ήταν και του οικισμού  Λωζανά.  Σίγουρα η μία από της καταστροφές θα πρέπει να αναχθεί το 1611. Πολλοί από τους κατοίκους το εγκατέλειψαν μη αντέχοντας την τουρκική βία.   Επίσημα καταγεγραμμένη μετεγκατάσταση είναι η αναφερόμενη  στις οικιστικές σχέσεις της Ηλείας με την ΄Ηπειρο.  Αναφέρεται χαρακτηριστικά     Οικιστικές  σχέσεις  Ηλείας  Ηπείρου  κάτοικοι που έχουν φθάσει στην Ηλεία και στην Αχαΐα.

ΚΑΖΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Γερακάρι, (Γερακάρι τοπ. στα Τσίπιανα), ……………….Μουκοβίνα (οικ. Μπουκοβίνα σήμ. Αγία Τριάδα και τοπ. στο Βαρθολομιό), Μάζια………………………………………..).

ΚΑΖΑΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ

Κεράσοβο (οικ. Κερέσοβα π. δήμου Λασιώνoς).

ΚΑΖΑΣ ΦΙΛΙΑΤΩΝ

Μουζάκα (οικ. Μουζάκι δήμου Ωλένης και Μουζίκα ………………….κτλ

ΚΑΖΑΣ  κτλ

Χαρακτηριστική  για την περιοχή μας καταγεγραμμένη απόδειξη μετεγκατάστασης  είναι το χωριό Ροδοχώρι,  Βοίου Κοζάνης  του Δήμου  Τσοτηλίου, όπου οι κάτοικοί του ισχυρίζονται με αποδεικτικά στοιχεία ότι είναι απόγονοι των  κατά ομάδες μεταναστευσάντων    κατοίκων του χωριού  Ραντοβίστιον Παραμυθιάς  το 1611 . Πράγματι το σημερινό Ραδοβίζι της περιοχής μας  την εποχή της τουρκοκρατίας αναφέρεται ως  Ραντοβίστιον.      Το χωριό της Κοζάνης  μετονομάστηκε  σε Ροδοχώριον το 1927  μετά  από επιθυμία των κατοίκων  .  Ο Δημήτρης Λιθοξόου αναφέρεται για  το χωριό Ραντοβίστιον του Καζά Γρεβενών    κατά τις διάφορες απογραφές ως κατωτέρω:    Στατιστική του 1900 του  K’ hcov :  Ραντοβίστε =  κάτοικοι 208 χριστιανοί  και  ΄Ελληνες. Στατιστική του 1910 του Χαλκιόπουλου: Ραντοβίστιον = 360 Πατριαρχικοί    Στατιστική του 1913 : Ραντοβίστιον = κάτοικοι 514 , γλώσσα Ρωμαίικη    Από τις στατιστικές αυτές προκύπτει ομοιογένεια των κατοίκων σε θρήσκευμα και γλώσσα . Η ομοιογένεια του πληθυσμού αποδεικνύεται και από το ότι το 1922 με την ανταλλαγή των πληθυσμών Τουρκίας Ελλάδος στο συγκεκριμένο χωριό δεν καταγράφονται  ούτε αναχωρήσεις τούρκων , ούτε αφίξεις Ελλήνων της Μ. Ασίας για εγκατάσταση, σε αντίθεση  με τα υπόλοιπα της περιοχής.

Αβίαστα λοιπόν συμπεραίνεται ότι από την ευρύτερη περιοχή  των γειτονικών της Μονής  χωριών   κάτοικοι  κατά ομάδες προφανώς σόγια  κατέφυγαν στην περιοχή της Κοζάνης  ίδρυσαν χωριό  και το ονόμασαν προς ανάμνηση της καταγωγής των Ραντοβίστιον.  Προφανώς μέρος των ομάδων αυτών θα αποτελούσαν και κάτοικοι του διχουνίου  ίσως  Κερασέας Λωζανών κτλ

   Παλαιοί αείμνηστοι χωριανοί  μας {Βασίλειος Δημητρίου , Θεόδωρος Τσόλης  και άλλοι] είχαν ακούσει από παλαιότερους ότι  ένας μαχαλάς του Κερασόβου Κονίτσης ιδρύθηκε από χωριανούς  που εγκατέλειψαν την περιοχή   σε μία  από τις καταστροφές του χωριού,  δίνοντας το όνομα της καταγωγής τους Κεράσοβο.  Μάλιστα  ανήγειραν και την εκκλησία  Αγία Παρασκευή.  Αργότερα ενώθηκαν οι τρείς μαχαλάδες της περιοχής παίρνοντας όλοι το όνομα  Κεράσοβο  μέχρι το 1928 οπότε μετονομάσθηκε  Αγία Παρασκευή  Κονίτσης.   Η Παράδοση αυτή, πέρα της ταυτόσημης ονομασίας και της προστάτιδας   ιδίας αγίας των δύο χωριών     δεν τεκμηριώνεται από κανένα  άλλο αποδεικτικό  στοιχείο.

Από τα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα  αποδεικνύεται  ότι  τα χωριά  μας   ήταν μεταξύ των πρώτων  που τόλμησαν και σήκωσαν  το ανάστημά τους έστω και ολέθρια ενάντια στην τούρκικη τυραννία  .  Αποτίνοντας φόρο τιμής  στους φονευθέντας την εποχή εκείνη  κατοίκους,  έχομε χρέος  για την  πληρέστερη   ενημέρωση των μετέπειτα γενιών  να  περισώσουμε  και διατηρήσουμε στο ακέραιο κάθε τι που  σχετίζεται και αποδεικνύει την ιστορικότητα της περιοχής,   κυρίως δε την εκκλησία  με τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις  τόσο του Μοναστηριού  ,όσο και του πάλαι ποτέ Μετοχίου του της Ζωοδόχου Πηγής   κτλ  που σχετίζονται άμεσα με την εξέγερση και τον Διονύσιο .

  Χρέος    των εχόντων την αποφασιστική  αρμοδιότητα  είναι άμεσα  να  μεριμνήσουν για τις απαιτούμενες παρεμβάσεις  αποκατάστασης των  φθορών  των οικοδομημάτων και εκκλησίας  του Μοναστηριού  του Αγίου  Δημητρίου,  πρίν φθάσομε να πετύχομε εμείς σήμερα με την αδιαφορία μας   ΕΚΕΙΝΟ   που  με ενέργειές του επιθυμούσε ,αλλά   δεν κατάφερε ο Οσμάν Πασάς το 1611, ως προς  την πλήρη εξαφάνιση του Μοναστηριού  και των μετοχίων του .

  Φωτογραφίες 1η] Η Πόρτα της εκκλησίας Ζωοδόχος Πηγή όπου πάνω από αυτή  εντοιχίστηκε  κατά την επισκευή της  εκκλησίας σκαλιστή  γραφή  σε πωρόλιθο προφανώς δηλώνοντας το έτος  ή της καταρχήν ανεγέρσεως  ή της μετέπειτα μετά την καταστροφή του 1611. Η γραφή  είναι δυσανάγνωστος. Προφανώς οι μελετητές  την ανέλυσαν  και γιαυτό αποφαίνονται για το έτος της πρώτης και δεύτερης κατασκευής   του μετοχίου.    2η] τμήματα πέτρινης  κυλινδρικής κολώνας  της εκκλησίας προφανώς πριν την καταστροφή.

3η] Το παλαιό  μεταλλικό σήμαντρο ίσως της πρωτοϊδρυθείσης  Μονής – Μετοχίου

Ζωοδ. Πηγής   

    Τήνος 9 Σεπτ.2016

                                          ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ

               Τα περάσματά του  από το χωριό μας   [Κεράσοβο Παραμυθιάς]

 Τον Μέγαν αθλητήν ……….., διδάσκαλον Θείον………………, διδάχων του γένους κόσμημα………, τον συντρέξαντα εις την Ανάστασιν του Γένους …….. ΚΟΣΜΑΝ Ισαπόστολον  εν ύμνοις τιμήσωμεν        Πράγματι με ύμνους πρέπει να τμήσομε σήμερα   24 Αυγούστου  την Μνήμη του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού του Ισαποστόλου, του διαφωτιστή του υποδούλου δεινά δοκιμαζόμενου χριστιανικού λαού της Ηπείρου και των άλλων περιοχών τον 18^ον  αιώνα , του Όσιου, του ένδοξου και λαοφιλή Ιερομάρτυρα , του Μόνου  Χριστιανού,    τα λείψανα του οποίου προσκύνησε [ ως Αγίου ]   μουσουλμάνος και μάλιστα  ο βάρβαρος   Πασάς  των Ιωαννίνων  Αλή Πασάς   146 χρόνια πριν την Αγιοποίησή του.

Ο Πατροκοσμάς γεννήθηκε  το 1714  στο Μ. Δένδρο Αιτωλοακαρνανίας από γονείς οι οποίοι κατάγονταν από τα Γραμμενοχώρια της Ηπείρου ,  φυγάδες για να επιζήσουν από τον τουρκικό ζυγό της Ηπείρου  με το επίθετο  Δημητρίου.

Το Βαπτιστικό του όνομα ήταν Κώστας . Τα πρώτα λίγα γράμματα τα έμαθε στην περιοχή που γεννήθηκε  και εργάσθηκε  και λίγο ως δάσκαλος στην Ναυπακτία.   Με την Ίδρυση της Αθωνιάδας Σχολής  πήγε και φοίτησε σ΄αυτή ,  σπουδάζοντας φιλοσοφία, αλλά εμβαθύνοντας κυρίως στα κείμενα της Αγίας γραφής. 

 Το 1759 εκάρη μοναχός  στην Μονή του Αγίου Φιλοθέου Αγίου΄Ορους και έλαβε το όνομα ΚΟΣΜΑΣ  και σε λίγο Ιερεύς,  υπηρετώντας την Μονή.    ΄Ομως η συνείδηση    του  και   το βάρος του χρέους έναντι των υποδούλων  συνανθρώπων του  και συμπατριωτών του  τον παρακίνησε  να  εγκαταλείψει την Ησυχαστική ζωή του  Αγίου όρους και να δραστηριοποιηθεί, ενεργοποιώντας τις δυνατότητές του  για να  αντιμετωπισθεί κατά το δυνατόν  η θρησκευτική , Εθνική, Κοινωνική, μορφωτική  κτλ δεινή κατάσταση του υποδούλου  γένους. ΄Ετσι με το σακούλι στην πλάτη πάνω από το  μισότριβο ράσο του καλογέρου,ακουμπώντας στο ξύλινο δεκανίκι, μετά από τις σχετικές άδειες του Πατριαρχείου  Κωνστ/πόλεως και στη συνέχεια των τούρκων πασάδων και αγάδων κάθε περιοχής πήρε τους δρόμους και τα ντερβένια των περισσοτέρων περιοχών της Ελλάδος σκορπώντας την αγάπη του, την χριστιανική πίστη , την αλήθεια και τον σεβασμό προς το θείο Χριστό ,την ώθηση για την μάθηση της Ελληνικής γλώσσας , προφητεύοντας για  την ποθούμενη Ελευθερία  του εξουθενωμένου  χριστιανικού λαού , οδοιπορώντας χρόνους και χρόνους, χωρίς  να αναλογίζεται κούραση, κρύα , παγωνιές , ποτάμια, Κακοτράχαλα βουνά και  κακοήθειες   συνανθρώπων.

Το ένστικτό του  και η προνοητικότητα του  τον οδήγησαν στην σωστή απόφαση  για την διδαχή  των υποδούλων , αφού σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία  τον 18^ον αιώνα οι χριστιανικοί πληθυσμοί συνεχώς μειούντο από τους συνεχιζόμενους εκβιαστικούς εξισλαμισμούς  των Τούρκων.  Η Ελληνική γλώσσα είχε παραμεληθεί, η θρησκεία είχε ξεχαστεί  και δεν υπήρχε παπάς οι χριστιανοί να βαπτίσουν τα παιδιά τους.  Ο Αραβαντινός αναφέρει για το έτος 1737  « Οι Χριστιανοί  της Θεσπρωτίας ελαττούνται συνεχώς ένεκα της κατά καιρόν τουρκίσεώς των γενόμενης προς αποφυγή των αδιαλείπτως κακουχιών ,ας οι οθωμανοί ενεποίουν εις τους Χριστιανούς»

 ΄Ετσι ο Πατροκοσμάς άρχισε τις περιοδείες   αφού πήρε τις σχετικές άδειες και συμβουλεύτηκε και διδάχθηκε ρητορική   από  τον αδελφό του Χρύσανθο στην Κωνσταντινούπολη. Αργότερα τον αδελφό του  Χρύσανθο  τον συναντούμε  Σχολάρχη στην Νάξο , την οποία επισκέφτηκε ο Άγιος  όπως επίσης και τα νησιά  Μύκονο, Πάρο,  Σέριφο και Μήλο.  Στον αδελφό του αργότερα έγραψε από την Παραμυθιά Θεσπρωτίας σε μία από τις επιστολές του.   «΄Εχω 10.000 φίλους Χριστιανούς  και έναν εχθρό, έχω  1.000 τούρκους φίλους  και έναν εχθρό, έχω 100.000 εβραίους εχθρούς και   ΕΝΑΝ ΦΙΛΟ.

Οι Περιοδείες του κατά  τους μελετητές του βίου του ανέρχονται σε τέσσερεις.

Η Πρώτη ξεκινάει το έτος 1760 και τελειώνει το έτος 1763 .Η Δεύτερη ξεκινάει το 1763 και τελειώνει το 1774 .Η Τρίτη ξεκινάει το 1774 και τελειώνει το 1777 Και η τέταρτη και τελευταία ξεκινάει το 1777 και τελειώνει με τον απαγχονισμό του την 24 Αυγούστου 1779  στο Καλικόντασι Μπερατίου      Β. ΗΠΕΙΡΟΥ

 Σε Δύο από τις περιοδείες αυτές πέρασε και από τα χωριά μας τότε Κεράσοβο Παραμυθιάς και τον οικισμό Λωζανά . Θα αναφερθούμε  παρακάτω  συμπε-ρασματικά  για τον χρόνο που πέρασε και τι  από γενιά σε γενιά προφορικά  διασώθηκε μέχρι των ημερών μας.

 Δυστυχώς δεν υπάρχουν έγγραφες ενθυμίσεις  για τις αφίξεις του στο χωριό μας, όπως υπάρχουν σε άλλες περιοχές. Παρά τις αναζητήσεις μου  στο διάφορα εκκλη-σιαστικά βιβλία και Ευαγγέλια και ιδίως αυτών  των κατεστραμμένων,  ιδιοκτησίας της Αγίας Παρασκευής  που υπάρχουν στην εκκλησία  Ζωοδόχος Πηγή ή Παναγία Δωναίικα δεν εντοπίσθηκε κάτι σχετικό.

Μόνο συμπερασματικά θα προσπαθήσομε να φράσομε στον πιθανό χρόνο  ελεύσεως του  Αγίου  στα χωριά μας.

Κατά την αφήγηση του Δημητρίου  Βασιλείου  {Τσίλη Μήτρου]  με έτος γεννήσεως 1887,όπως  είχε και αυτός ακούσει από παλαιότερους,διασωθείσης από  τον έγγονό του  Δημήτριο  ο Πατροκοσμάς πέρασε από το χωριό μας δύο φορές.  Η πρώτη ήταν κατά την Τρίτη περιοδεία του στο τέλος του 1775  με αρχές  του 1776 προερχόμενος από την Ζίτσα.  Από τον συνδυασμό και άλλων εγγράφων πληροφοριών ήτοι΄. α] ο άγιος το 1775- 1776 διαχείμασε  στην Ζίτσα, β] Το 1776 ανασυγκρότησε το σχολείο της Παραμυθιάς γ] την 19-9-1776  τον βρίσκουμε στην Αρτοπούλα δ] Το 1776 πέρασε από την Λιγοψά συμπεραίνεται  με ελάχιστες επιφυλάξεις ,  ότι ο άγιος πέρασε  από το χωριό μας  μέσα άνοιξης με αρχές καλοκαιριού  του 1776 .

 Από την ίδια διασωθείσα αφήγηση  λέγεται  ότι, ο Άγιος μόλις έφθασε  στη θέση που σήμερα ονομάζεται  Σταυρός  [ ακριβώς στην Διασταύρωση του επαρχ. Δρόμου Κερασέας  Διχουνίου  με τον αγροτικό  Κερασέας προς Γκορτσοπούλα] ,  έστησε όπως συνήθιζε  έναν ξύλινο Σταυρό, έχοντας  την πρόθεση  να κηρύξει τον λόγο του Θεού.   Από τότε  το μέρος ονομάζεται και μέχρι σήμερα  ΣΤΑΥΡΟΣ  ‘ Όμως   σκύλοι  διαφόρων  κοπαδιών  του επιτέθηκαν και ο άγιος  πήρε τον δρόμο προς το ποτάμι , απομακρυνόμενος  για προστασία.  ΄Ετσι έφθασε στη σμίξη στα χωράφια   σήμερα των παπαδαίων  από τον δρόμο  λογικά που όλοι θυμόμαστε σαν παλαιότεροι που περπατούσαμε  [Σταυρός Αλώνι Φώτου κέντρο χωριού , Αγία Παρασκευή.  Αγιο Νικόλαο,  Στάλος  τσόλη , φτέρη, μπεσίρια, σφίξη]. Πιστεύω όμως ότι  η απομάκρυνση από το χωριό  και η στάση του  στην ποταμιά οφείλεται στο γεγονός ότι ο καλόγερος πληροφορήθηκε ότι την συγκεκριμένη εποχή  στα   ποτιστικά χωράφια της ποταμιάς από το Σαλονίκη μέχρι την Τύρια εργάζονταν πολλοί  χωρικοί  της ευρύτερης περιοχής ,  οπότε θα συγκεντρώνονταν  και περισσότεροι  για το κήρυγμά του .   Εκεί σε κάποιο χωράφι δίπλα στο ντερβένι Παραμυθιάς Ιωάννινα  σ’ ένα  πλάτανο που υπάρχει μέχρι σήμερα  σταμάτησε και κήρυξε τον λόγο του Θεού  σε 1500 συγκεντρωμένα άτομα.Το χωράφι σήμερα είναι ιδιοκτησία του συγχωρεμένου Παναγιώτη Παπά. [Γιώτη Παπά]  Παρ΄ότι ο πλάτανος επί 200 και πλέον χρόνια συντελούσε  στο να μένει ακαλλιέργητο ένα μεγάλο γόνιμο κομμάτι  στο κέντρο του χωραφιού, εν’ τούτοις ουδείς από τους κατά καιρόν ιδιοκτήτες  τόλμησε να τον εκριζώσει.

 Σύμφωνα με ότι διασώθηκε  από τους πρώτους που πλησίασαν τον καλόγερο   ήταν και κάποια γυναίκα την οποία ο άγιος την παρατήρησε, ότι τα παιδιά της ήταν καρπός παρανόμων σχέσεων. ΄Ηταν τέτοια η ταραχή που υπέστη η γυναίκα  ώστε άρχισε να απομακρύνεται χωρίς συναίσθηση  προς τα πίσω  και έτσι δεν είδε τα ορμητικά νερά του ποταμού  που διέρχεται σε απόσταση 100 περίπου μέτρων από τον πλάτανο,  έπεσε μέσα,  παρασύρθηκε  από αυτά  και τελικά πνίγηκε.

Από την ίδια αφήγηση μετά από κάποιο χρονικό διάστημα   κατέφθασαν στην συγκεκριμένη θέση έφιπποι ο Αγάς , ίσως  της Παραμυθιάς με την συνοδεία του.   Η αφήγηση λέει με σκοπό να τον συλλάβουν ,όμως στα μέσα της δεκαετίας του 1770 αυτός ευρίσκετε υπό κατασκοπευτική   στενή παρακολούθηση και ακόμη δεν είχαν δοθεί εντολές για σύλληψη. Μόλις κατέβηκε  από την φοράδα που είχε ο αγάς,  ο Άγιος του είπε .  « Η φοράδα σου είναι  [ γκαστρωμένη]σε αρσενικό πουλάρι κι εσύ την ταλαιπωρείς  με τον καλπασμό της»  Ο αγάς σκότωσε αμέσως την φοράδα  έσκισε την κοιλιά της και διαπίστωσε την αλήθεια των λόγων του αγίου.  Σε κάποιον άλλον  της  συνοδείας  είπε΄.  «Εσύ τι δουλειά έχεις εδώ? η γυναίκα σου  στην Παραμθιά  γέννησε παιδί  {αγόρι] και έπρεπε να είσαι μαζί της»   Αμέσως στάλθηκε καβαλάρης στην Παραμυθιά και επιστρέφοντας επιβεβαίωσε   τα όσα ειπώθηκαν.   Ο αγάς πανικοβλήθηκε με την προορατικότητα αυτή , έφυγε και εξαφανίστηκε προς την Κουμαριά, χωρίς να εκπληρώσει τον σκοπό για τον οποίο ακολουθούσε τον Πατροκοσμά.

΄Ετσι τελειώνει η αφήγηση  για την πρώτη  επίσκεψη του Αγίου  στο  χωριό.  Με το πέρασμα αυτό έχει ταυτιστεί και η παράδοση του λιθαριού  του  Αγίου  Κοσμά, το οποίο μέχρι τα μέσα της 10ετίας του 1990 παρέμενε  στην ίδια θέση για τουλάχιστον  215 χρόνια.  Συγκεκριμένα  στην Βρυσούλα Τούλη 70 περίπου μέτρα δυτικά της κατασκευασθείσης σιδερένιας γέφυρας στην αριστερή όχθη  του ποταμιού ,όπως βλέπομε ανατολικά υπήρχε ένας βράχος , τον οποίο θυμάμαι και εγώ σε σχήμα ορθ. Παραλληλογράμμου,  διαστάσεων μήκους 1,50  περίπου μ, πλάτους περίπου  1,30 μ., και ύψος περίπου 1,20 μ.  Στην  πλευρά του βράχου  προς την ροή του ποταμού περίπου   στο μέσον  υπήρχε  μια ρωγμή που ξεκινούσε από την πάνω επίπεδη επιφάνεια συνέχιζε ευθεία κάθετα περίπου  για 80 εκατ. και μετά σε ορθή σχεδόν γωνία έγερνε αριστερά και επεκτείνετο περίπου  για 30 εκ. όπου και διακόπτετο.  Ακριβώς με κέντρο την ρωγμή αυτή είχε σχηματισθεί  το  ίχνος με αχνό καφέ χρώμα  της σκουριάς ενός ποδιού από τον μηρό και κάτω  που ξεκινούσε από την πάνω επίπεδη επιφάνεια που αποτυπώνονταν    μέρος του μηρού περίπου 15 εκ. συνέχιζε κάθετα στην μπρός πλευρά ,με το γόνατο,την γάμπα , την κνήμη, τον αστράγαλο περίπου 60 εκ. και τέλος στην γωνία της κλίσης αριστερά σχηματίζετο η πτέρνα  με το πέλμα, περίπου 30 έως 35 εκ.  Ο συγκεκριμένος βράχος ονομάζετο «το πόδι του Αγίου Κοσμά»  και σύμφωνα με την παράδοση στην πορεία του ο Άγιος  προς άλλα χωριά κάθισε να ξεκουραστεί και αποτυπώθηκε το δεξί του πόδι .  Ο βράχος αυτός εξαφανίσθηκε  προφανώς με τα έργα της Εγνατίας, ήτοι λόγω παρασύρσεως   από την διαφοροποίηση  της ροής των ορμητικών χειμωνιάτικων νερών, ήτοι κάποιοι γνωρίζοντας την ιστορικότητα του με τα τεράστια μηχανήματα που για πρώτη φορά εμφανίσθηκαν στην περιοχή τον αφαίρεσαν . Ακριβώς παρόμοια πέτρα υπάρχει στο χωριό Γέρμα Γράμμου, όπου σύμφωνα με την παράδοση το 1760 ο Άγιος πάτησε σε μια μεγάλη πέτρα για  να ανεβεί σε άλογο προκειμένου επισκεφτεί το χωριό  Βλάστη. Στην πέτρα αυτή έμεινε το αποτύπωμα του ποδιού του.  Οι κάτοικοι του  συγκεκριμένου χωριού είχαν την  πρόνοια  να την μεταφέρουν  και την εντοιχίσουν  στην Δυτική πλευρά του ανεγερθέντος ναού προς τιμήν του . Εμείς  όμως αφήσαμε να χαθεί ένα τέτοιο ταυτισμένο με τις παραδόσεις  πολύτιμο  για το χωριό μας στοιχείο.

Η δεύτερη φορά κατά την ίδια αφήγηση που ο ΄Αγιος επισκέφτηκε το χωριό μας και συγκεκριμένα τον οικισμό Λωζανά ,   ήταν κατά την άνοιξη του 1779  την τελευταία δηλ. περιοδεία του ,προερχόμενος από τα χωριά του Μαργαριτίου  [ στο Μαργαρίτι τον συναντάμε τον Απρίλιο του 1779].  Προφανώς ακολούθησε  το παλαιό ντερβένι   Λειβαδάκια προς Διχούνι που περνούσε από την τοποθεσία Μηλιά Λωζανών  δυτικά του χωριού  μας . Σταμάτησε στη θέση αυτή έστησε τον Σταυρό  και κήρυξε για τελευταία φορά. Ως προς συγκεκριμένο χρόνο της  [Β΄] επίσκεψης συμφωνεί και ο Π. Ζιόβας στο Βιβλίο  του Βερενίκη ή Βερνίκου, όπου τοποθετεί την επίσκεψη αυτή αρχές του έτους 1779. Στην Μηλιά απευθύνθηκε  σε πολλούς από τούς κατοίκους του χωριού μας , όπως επίσης και της Βερενίκης.  Στο χώρο αυτό  κτίσθηκε αργότερα ένα μικρό εικονοστάσι  και η   περιοχή στο συγκεκριμένο σημείο φέρει το όνομα του Αγίου

  Συνεχίζοντας την περιοδεία του αυτή τον Άγιο τον συναντάμε τελευταία φορά στις 4-8-1779 στην  θέση Περίβλεπτος  Ιωαννίνων όπου κατέκρινε  με σφοδρότητα  την λειτουργία των   εμπορικών παζαριών την Κυριακή, ενώ ο ίδιος επέμεινε ότι αυτά πρέπει να γίνονται το Σάββατο. Η συγκεκριμένη διδαχή με τον συγκεκριμένο σημείο αναφέρεται  με έγγραφη ενθύμηση σε   σημείωση  σε Ευαγγέλιο.

Στις 23-8 1779 συνεχίζοντας από τα Γιάννενα  την πορεία του  ΒΔ , τον συναντάμε στο  Καλικόντασι  του Μπερατίου. Την ημέρα αυτή κατόπιν διαβολών των Εβραίων τον συλλαμβάνουν οι στρατιώτες του Κουρτ - Πασά.   Τον απομονώνουν από τους ακόλουθούς του  και την άλλη μέρα  24-8 1779 τον απαγχονίζουν από  δένδρο  στον ποταμό Αψο  με ένα σχοινί που βγάλανε από το σαμάρι ενός αλόγου. Τα σχοινιά τότε ήταν χειροποίητα [τριχιές λαγόμενα], κατασκευασμένα από το μαλλί κατσίκας.  Το σώμα του το ξεγύμνωσαν  και με ένα παλιοβρακί που του άφησαν το πετάξανε στο ποτάμι για να εξαφανιστεί, δένοντας στο λαιμό του και μια κοτρώνα. Οι Χριστι-ανοί  το αναζήτησαν   και μετά από τρείς ημέρες εντοπίσθηκε από κάποιον Παπά   [παπά Μάρκος]  Μεταφέρθηκε στην εκκλησία Θεοτόκο στο Καλικόντασι όπου εψάλει και ετάφει  στον Νάρθηκα  αυτής.  { διασωθείσες πληροφορίες από τον μαθητή  του  Αγίου   Ζήκο Μπιστρέκης ]

 Αγιοποιήθηκε  την 20-4-1961 με  Πράξη του Πατριαρχείου  Κων/πόλεως.

Συνάντηση του Πατροκοσμά  με τον Αλή Πασά.

Η συνάντησή τους έγινε στο Τεπελένι. Κάποια φορά σε ομιλία του καλόγηρου κάποιοι εθίγησαν και κινήθηκαν εναντίον του. Εκείνος για προστασία κατέφυγε στο αρχοντικό της μητέρας του  Αλή  Χάμκως,  η οποία και τον έκρυψε. Το βράδυ στο τραπέζι   του δείπνου  ο φιλοξενούμενος  είπε στον γιό της Χάμκως Αλή ,νεαρός τότε ληστής και κλέφτης στα βουνά.  « Κάποια μέρα  θα γίνεις μεγάλος άνθρωπος, θα σε μολογάει όλη η οικουμένη  , θα κυριεύσεις όλη την Αρβανιτιά  την Πρέβεζα , την Πάργα  , το Σούλι   Το Δέλβινο , το Γαρδίκι και το τάχτι του Κούρτ-Πασά.» Του είπε και άλλα  σημαδιακά.  Το πρωί ο φιλόδοξος Νεαρός ρώτησε τον άγιο, αν θα πάει στην Κωνστ/πολη .Τότε ο προφήτης  καλόγερος  απάντησε: «Και στην Πόλιν θα πας, μα με κόκκινα γένεια!».Ο Αλής δεν κατάλαβε  τι σή­μαινε η τε­λευ­ταία φράση.    Όμως, εντυπωσιασμένος στην πορεία της ζωής του από την επα­λή­θευση των προρ­ρήσεων  α­γί­ου, τον τίμησε . Συγκεκριμένα  Όταν κατέλαβε το Μπε­ρά­τι, έδωσε εντο­λή στον Μη­­­τροπολίτη Βελεγρά­δων Ιωάσαφ να κάνει ανα­κο­μι­δή του λει­ψάνου του ­Αγίου και να κτίσει Ναό και μοναστήρι στο όνομά του .          Ελεγε Χαρακτηριστικά: «Τούτο το κα­λό­γερο, ωρέ, ήταν αληθινό προφήτη. Ήρθε σπίτι μου, στο Τεπελένι, και με ευκή­θηκε, ωρέ, και μου είπε όλα όσα έκαμα, σαν να τα είχε γραμ­μέ­να στο κι­τάπι!».
 Όταν κάποιος φανατικός μουσουλμάνος ειρωνεύτηκε τον Αλή Πα­σά, διότι τιμούσε τον άγιο Κοσμά, εκείνος απάντησε: «Φέρετέ μου ένα μου­σουλμάνο, σαν κι αυτόν τον χριστιανό και να του φιλήσω τα πόδια».
». Από το βιβλίο του Κ. Σ. Κώνστα, "Ο 'Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός" , εκδ. Γ΄, Αθήνα 1990, εκδ. Αποστολική Διακονία, σελ. 158-162,  παρατίθενται τα παρακάτω Μερικά χρόνια αργότερον, όταν ο Αλή πασάς εσχεδίαζε την εναντίον του Σουλτάνου ανταρσίαν του, εκάλεσε το πνεύμα και πάλιν του Αγίου Κοσμά εις βοήθειάν του. Διέταξε και έφεραν από το Κιλικόντασι του Μπερατιού την κάρα του «πρωτομάρτυρος Κοσμά του Αποστόλου…………………. ωργάνωσε  μεγαλοπρεπή λιτανείαν καθ' όλην την προς Ιωάννινα διαδρομήν , της οποίας το τελευταίον μέρος παραστατικώτατα  περιγράφει ο Γάλλος βιογράφος του 1822 του Αλή, ο Ζερώμ ντε λα Λανς. :………………………. Έξαφνα είδα τον Αλή να προχωρή, έχοντας στο πλευρό του μιαν ωραία, ξεσκέπαστη γυναίκα. Ήταν η κυρά-Βασιλική, ολόμαυρα ντυμένη, που βημάτιζε σεμνά πλάι στον τύραννο, με δακρυσμένα τα μεγάλα μάτια της και κοιτάζοντας χάμω ντροπαλά. Κι ενώ οι καλόγηροι, που σήκωναν το λείψανο, ανέβαιναν σιγά-σιγά την πέτρινη σκάλα, όλο εκείνο το πλήθος   γονάτισε  ………………….Ο Αλής κι η Βασιλική σηκώθηκαν τότε κι ασπάστηκαν με ευλάβεια τη γυάλινη θυρίδα της ασημένιας κάσσας.    Η τότε τελετή λιτάνευσης  είτε έγινε όπως περιγράφεται, είτε με κάποιες  υπερβολές από τον ως άνω αυτόπτη μάρτυρα που θα λέγαμε σήμερα, φανερώνει  τι άλλο ?   την απεριόριστη πίστη του τυράννου  Αλή  στον πριν την Αγιοποίησή του  καταυτόν  αληθινό προφήτη και Άγιο  ΚΟΣΜΑΝ

Τα προαναφερθέντα  αποτελούν αδιάψευστη απόδειξη , ότι  οι προφητείες και διδαχές του Αγίου καθοδηγούντο από την θεϊκή δύναμη του Μόνου Αληθινού Θεού  του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, γιαυτό  και επαληθεύτηκαν   μέχρι τώρα.

΄Ας προσευχόμαστε στον Άγιο που τόσο αγωνίστηκε για την  τότε  ανάσταση του ΄Εθνους και την απαλλαγή των βασάνων του υπόδουλου λαού, να μεσιτεύσει στην Παναγία  με τον Χριστό μας  να απαλλάξει   και σήμερα  ΑΥΤΟ και τους ΕΛΛΗΝΕΣ  από τα  επιβληθέντα  σύγχρονα   ΔΕΙΝΑ .   ΤΗΝΟΣ  24 Αυγ.2016

          ΜΝΗΜΕΣ  του χωριού   ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ 

23 Αυγούστου 1946

ΟΙ Παλαιοί χωριανοί θρήνησαν   τον θάνατο  του  συγχωριανού τους  Χωροφύλακα   ΚΑΠΕΛΑ  Γεωργίου  του Παναγιώτη

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία { Μητρώο Αρρένων] ο θανών γεννήθηκε  το  1912 στο χωριό μας     τότε Κεράσοβο Παραμυθιάς και όταν  έφθασε στην κατάλληλη ηλικία  κατετάγη στην  τότε  Ελληνική Χωροφυλακή

Ο εμφύλιος τον βρήκε  να υπηρετεί σε υπηρεσία της  Ιτέας  και κατά τις κλιμακούμενες επιθέσεις  ανταρτών εναντίων μικρών μονάδων της χωροφυλακής  της υπαίθρου χώρας , σκοτώθηκε την 23-8-1946 σε ένοπλη συμπλοκή με   αντάρτικη ομάδα   του  ΚΚΕ  { στη συνέχεια Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας]  στα Κανάλια Γκιώνας. 

Ετάφη στην Ιτέα  στον τόπο διαμονής   της  συζύγου του,  στην οποία  άφησε δυσαναπλήρωτο κενό  και έγκυο στο  παιδί  του  το οποίο  αργότερα γεννήθηκε  και πήρε το όνομα του [ ---- ΓΕΩΡΓΙΟΣ--- ]

Ο Θάνατός του βύθισε  στο πένθος  την πατρική του οικογένεια στο χωριό αλλά  όλους τους φίλους και γνωστούς του.

Το όνομά του όμως  θα παραμείνει στην αιωνιότητα, αφού  γράφτηκε με χρυσά γράμματα στον κατάλογο των υπέρ του έθνους φονευθέντων αγωνιστών , και χαράχτηκε   μετέπειτα ανεξίτηλα στην  μαρμάρινη πλάκα του λιτού Ηρώου πεσόντων    χωριανών  της Κερασέας

   ΄Ας  ενθυμούμεθα    με σεβασμό την θυσία του για τα ιδανικά της πατρίδος στην ωραιότερη ηλικία  του  ,  [τοις κείνων ρήμασι πειθόμενος].

 Ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει .           Αιώνια  Δόξα και  Τιμή σ’αυτόν

Μήνας ΙΟΥΛΙΟΣ

                                                 ΑΛΩΝΑΡΗΣ

ς

                               

   Καλό  μήνα . Καλές  διακοπές όσοι  έχουν την ευχέρεια  να κάνουν.  Όπου  και  να  είμαστε  ας  αναλο-γιζόμαστε  τις    παραδόσεις  μας  Συγκεκριμένα .1^ον  Ο μήνας άρχιζε με  το πανηγύρι στα Λωζανά  προς τιμήν των Αγίων Αναργύρων. Ακολουθούσε δεύτερο πανηγύρι στο ίδιο χωριό  προς τιμήν της  Αγίας Κυριακής προστάτιδας του χωριού. Στη Συνέχεια το πανηγύρι  στο Κεράσοβο προς τιμήν της προστάτιδας Αγίας Παρασκευής  Βέβαια πρίν προηγούντο στο [Καράσοβο] δύο λειτουργίες προς τιμήν των Αγίων- Αγίας Μαρίνας και Προφήτου Ηλία - όπου έχουν ανεγερθεί οι φερώνυμοι ναοί. 2^ον  Τις  παλαιές   καθημερινές  συνήθειες  και  τις  ασχολίες των  πατεράδων μας  και  πιο πίσω  πιο  δυναμικά  των  παππούδων μας   τον συγκεκριμένο  μήνα. Οι  παρακάτω άγνωστες, ίσως  για  πολλούς  της  νέας γενιάς  λέξεις που  φανερώνουν  αγροτικές εργασίες   και εργαλεία  για  την πραγμάτωσή τους ,   κάποτε   τέτοια  εποχή αποτελούσαν  την  καθημε-ρινότητα    των  παππούδων μας  για  την επιβίωση τους {  θέρισμα, Αλώνι,   αλώνισμα, στρίγυρος,  στάχυ ,  τρικούλι ,τριμώνι, πυκνάδα , αργιάρης ,χερόβολο,  δεμάτι ,δάρτης, λίχνισμα , κότσαλο, γέννημα  αμπάρια, στάρι  βρώμη, βρίζα,  κριθάρι κτλ, ]  Να εξηγούμε την  σημασία  τους  στα παιδιά στα εγγόνια ,να τις γράφουμε και σε κανένα χαρτί για να μένουν. Οι εποχές τότε ήταν δύσκολες και ο καθένας με τα πολλά παιδιά κοίταζε πως θα τα βγάλει πέρα. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι -οι ηλιοκαμένοι με τα ροζιασμένα χέρια -που έσπερναν ,θέριζαν και αλώνιζαν σχεδόν όλοι  έφυγαν  από  τη ζωή..      [Μνημόσυνο   σήμερα για  όλους αυτούς]

            Όταν ωρίμαζαν τα γεννήματα στα χωριά μας ,τέτοια  εποχή  γυναίκες  με το δρεπάνι στο χέρι  από το χάραμα κατέφθαναν στα  χωράφια και θέριζαν τη  σοδειά.  Ανάμεσά τους και άντρες με σηκωμένα μανίκια συνεπικουρούσαν πλάι- πλάι  αλλά κάνοντας και άλλες πιο βαριές  δουλειές. Όλοι μαζί σκυμμένοι στο λιοπύρι άφηναν καταγής στο πέρασμά τους μικρά χερό-βολα καλοδεμένα στη μέση με καλαμιά του σιταριού. Τα  χερόβολα  αυτά  συγκεντρώνονταν  ανά  8-10 και  δενόταν  σε  δεμάτια . Στη  συνέχεια φορτώνονταν  ανά-λογος αριθμός στα άλογα  ή  μουλάρια και μεταφέρονταν  στ' αλώνια . Πολλά  ατυχήματα  κατά  την  εργασία ιδίως  ο τραυματισμός των δακτύλων των χεριών από  την χρήση  των δρεπανιών., Αλλά  που  χρόνος  για  πρώτες  βοήθειες     Με το  αίμα  [να  τρέχει ]   η  δουλειά  συνεχίζονταν.

Στα μονοπάτια  κατά  την μεταφορά  πιάνονταν και ξέμεναν κάμποσα στάχυα στα κλαριά. Τυχερό  των  πουλιών  που ήταν αρκετά  στην περιοχή. Την ημέρα του αλωνίσματος  λύνονταν  και απλώνονταν τα δεμάτια με τάξη όρθια με  τον  καρπό να  βλέπει  προς  τον ουρανό καλύπτοντας  ολόκληρη   την βάση του αλωνιού,το οποίο  προηγουμένως  το είχαν  καθαρίσει  από  χόρτα και άλλα αντικείμενα, είχαν  στερεώσει καλά  στο κέντρο τον  ξύλινο  στρίερο   και  ιδίως  είχαν επαλείψει  με  [Βουνιά ]κοπριά  αγελαδινών τους  αρμούς  μεταξύ των πέτρινων πλακών του δαπέδου Το αλώνισμα ήταν σωστό πανηγύρι. Όχι μόνο για τους μεγάλους αλλά και για τα μικρά παιδιά.  Πρώτα έκαναν τον σταυρό τους και σαλάγαγαν  το  άλογο  να γυρίζει  αργά-αργά στην αρχή μέχρι να στρώσουν να κατακάτσουν δεμάτια και χερόβολα . Στην αρχή δύο-τρείς διαδρομές  συνήθως το  ζώο αντιδρούσε  αλλά με την φοβέρα της βέργας συνήθιζε  και ημέρευε ,το οποίο  δεμένο με σχοινί  από  το  κεντρικό  σημείο  του  αλωνιού  τον  ξύλινο  στρίγυρο άρχιζε  τους  κύκλους  από  την  εξωτερική  περίμετρο    και  σιγά  σιγά  με  την περιτύλιξη  του  σχοινιού   πλησίαζε  στο κέντρο . Μόλις  έφτανε σε  απόσταση  αναπνοής  στο  στρίγυρο  με  το  παράγγελμα  του αλωνευτή  [άλλαξε] και  με  κατάλληλο  χειρισμό  της  βέργας το ζώο ακολουθούσε την  αντίθετη  πορεία ανοίγοντας σιγά σιγά  προς  την  εξωτερική  περίμετρο  του  αλωνιού  ξετυλιγόμενου  του  σχοινιού  πρόσδεσης [ Με  άλλα λόγια όπως το Γαϊτανάκι]  Μόλις  έφθανε  στης  εξωτερική  περίμετρο  ακολουθούσε  η  ίδια  διαδικασία. Μετά τις πρώτες  γυροστροφές η σοδειά ίσιωνε και τα στάχυα θρυμματίζονταν κάτω από τις οπλές  του αλόγου . Οι πιτσιρικάδες ,σκαρφαλώνανε και γαντζώνονταν από τη μέση ή κάθονταν κάτω ανάμεσα στα πόδια του αλωνευτή . Ανακατεύονταν με τ' άχυρα και τρέχανε να βγουν έξω από το αλώνι πριν τους ποδοπατήσει  το  ζώο   Πολλές  τούμπες  στο  μαλακό  άχυρο αλλά με επιπτώσεις  αφού  τα  άγανα  των  σταχιών  κολλούσαν  στο  δέρμα  τους  ακολουθώντας  φλόγωση  και  φαγούρα Συντροφιά  κράταγαν πάντα τα τζιτζίκια που ακούγονταν ρυθμικά από τα  γύρω  καταπράσινα  δένδρα. Η κατάλληλη  ώρα  για  αλώνισμα  ήταν όταν  άρχιζε  να « τσούζει» ο  ήλιος  δηλαδή  περίπου  μετά  της 9- 10  το  πρωί με  παλαιά ώρα.  Μετά από  2-3 ώρες   και  μετά  από  1-2  τουμπαρίσματα  η  σοδειά  είχε  λιώσει  και  είχε  σχεδόν ξεχωρίσει  ο  καρπός  από το  άχυρο.

Στη συνέχεια ελευθέρωση  του ζώου  και  μεταφορά του  στην πλησιέστερη  πηγή για να  ξεδιψάσει.  Το έργο  αυτό  ήταν  των  πιτσιρικάδων  μεταφέροντας  συγχρόνως  με  τα  τότε  υδροδοχεία  κρύο νερό.  Οι υπόλοιποι του αλωνιού  αποσύρονταν  στη σκιά  ενός  φουντωτού  δένδρου  για  ξεκούραση  μαζί  με  μεσημβρινό  φαγητό.

 Το απόγευμα πάλι  στο αλώνι. Σιγά- σιγά με  τα  τρικούλια  βγάζανε  έξω από το χώρο το άχυρο. Στη συνέχεια με το φύσημα του ανέμου με κατάλληλο τρόπο ρίχνανε  με  τα ίδια εργαλεία ψηλά την  ανάμεικτη καρπού και άχυρου   μάζα  έτσι ώστε το πρώτο να  απομακρυνθεί από τον αέρα  και να μείνει τα δεύτερο καθαρό.  [ λίχνισμα]  Για το σιτάρι ακολουθούσε  ιδιαίτερη πιο επιμελημένη διαδικασία για να καταστεί πολύ καθαρό με το  τριμώνισμα  κτλ.  Πόσες  φορές υπήρχε  άπνοια και οι γεωργοί ταλαιπωρούνταν ακόμη και ημέρες  για  την ολοκλήρωση της  διαδικασίας

Επιτέλους  όμως  η  σοδειά έμεινε  καθαρή  [Δόξα τω Θεώ  Ευχές  του χρόνου διπλότερη  να είμαστε καλά ]   Φόρτωμα πάλι τα τσουβάλια  γεμάτα με τον χρυσό καρπό και κατευθείαν στα  αμπάρια .  Τους μετέπειτα μήνες θα ακολουθούσε η μεταφορά στους υδρόμυλους της περιοχής να γίνει αλεύρι για να εξασφαλιστεί το ψωμί της  φαμίλιας

ΧΡΌΝΙΑ ΠΟΛΛΆ