Το Μετόχι Ζωοδόχος Πηγή  Κερασόβου της Ιεράς Μονής Αγίου                                    Δημητρίου  Διχουνίου  {{{Διονύσιος  Φιλόσος}}}

                                                

                           

10/11 Σεπτεμβρίου 1611 .  Ο Διονύσιος  ο Φιλόσοφος  επιτίθεται με τους εξεγερμένους  γεωργοκτηνοτρόφους των χωριών  της  περιοχής μας κατά της τούρκικης φρουράς των Ιωαννίνων . Το κίνημα πνίγηκε στο αίμα  με το γνωστό μαρτύριο  του  επί  πενταώρου γδαρσίματος  ζωντανού  του εβδομηντάχρονου  καλόγερου από ειδικευμένους προς τούτο δημίους.

Ο Διονύσιος κατάγονταν από τα Γρεβενά  και κατά μερικούς ιστορικούς γεννήθηκε  στα χωριά της Παραμυθιάς περί το 1540 . Νέος  σε ηλικία 20 ετών   έγινε μοναχός στη Μονή του Αγίου  Δημητρίου Διχουνίου ή παλαιά Στραγανέτσι. Ηταν άνθρωπος μορφωμένος με πολλές σπουδές σε διάφορες επιστήμες .  Το 1582 εγκαταστάθηκε στην  Κων/λη  . Αργότερα  περί το 1600   ως επίσκοπος  Λαρίσης κατοικών στην Τρίκκη, επειδή προδόθηκε για ενέργειες μυστικής εξέγερσης των Ελλήνων αναγκάστηκε  να καταφύγει σε Ιταλία και Ισπανία,  όπου ήλθε σε συνεννόηση με εξέχουσες προσωπικότητες του εξωτερικού  που του υποσχέθηκαν βοήθεια   σε τυχόν   εξέγερση των Ελλήνων κατά της τούρκικης τυραννίας  . Αρχές του 1610 επέστρεψε στην ΄Ηπειρο και εγκαταστάθηκε στο μοναστήρι του Αγίου  Δημητρίου  και όπως αναφέρουν ορισμένοι ιστορικοί τοποθετούν την ύπαρξη και λειτουργία του  μεταξύ  Κερασόβου  και Ραδοβιζίου.

  Ο Συμεωνίδης αναφέρει σχετικά  « Ο Διονύσιος καταγόταν από σχετικά εύπορη οικογένεια καί σέ νεαρή ηλικία έγινε μοναχός στή μονή Αγίου Δημητρίου του Διχούνη, κοντά στό Κεράσοβο Θεσπρωτίας.’»

 Και από άλλα ιστορικά στοιχεία  μαθαίνομε ότι πιθανόν το μοναστήρι μέχρι το 1611  να λειτουργούσε στην θέση Βελέικα  όπου υπάρχουν και τρεις εκκλησίες. Μία από αυτές αναφέρεται και ο Άγιος Μηνάς  που ανήκει στο χωριό μας. ΄Ας σημειωθεί ότι υπάρχουν ενδείξεις  κυρίως από  απομεινάρια πέτρινων κατασκευών  ότι μέρος του χωριού μας ήταν κτισμένο  κάποτε  και προς τον παλαιό Αγιο Μηνά  {υπάρχουν προφορικές  παλαιές  παραδόσεις]              Ο  Βασ. Πετρόπουλος  υποστηρίζει  στηριζόμενος στην παράδοση  των Στριγανιτσιωτών ότι το παλαιό μοναστήρι βρισκόταν δύο με τρία χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του σημερινού,   ενώ ο Θεοφάνης Αγγελίδης  αναφέρει ότι το σημερινό μοναστήρι απέχει χίλια μέτρα από το παλαιό. που ήταν αντίπερα στη θέση «Βελέικα» στο Στραγανέτσι, όπου δύο κατεστραμμένα πηγάδια επιβεβαιώνουν την τοπική παράδοση.  

Το παλαιό μοναστήρι ήταν πολύ πλούσιο  με μεγάλη περιουσία  σε χωράφια, δάση,  αμπέλια, αιγοπρόβατα, τιμαλφή κτλ. Επίσης  υπό την επιστασία του  λειτουργούσαν  πολλά  μετόχια στα γύρω χωριά. Σύμφωνα με τον Αραβαντινό, είχε  πλούσια μετόχια σε 25 χωριά, ενώ, αντίθετα, ο Φώτιος Οικονόμου αναφέρει, ότι είχε μόνο 12, το καθένα με την εκκλησία του, και ο Νίκος Ζιάγκος τ’ ανεβάζει σε 18, μαζί με πλούσια κτήματα σε 15 χωριά της περιοχής.

 Μεταξύ των μετοχίων του αναφέρεται πρώτο και σπουδαιότερο  η Ζωοδόχος Πηγή Κερασόβου, ο Άγιος Νικόλαος Κάμενας, στα σύνορα μεταξύ Ραδοβιζίου και Λάλιζας, ο Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, στα σύνορα Δοβλάς και Ραδοβιζίου, η Κοίμηση της Θεοτόκου Γρανίτσας, Αγγελομάχου Κουρέντων, Άγιος Δγμήτριος Μπουρέλεσας , Αγία Παρασκευή Βαλανιδιάς, Άγιος Ιωάννης (τώρα γενέθλια Θεοτόκου) Καταμάχης, Άγιος Νικόλαος Ζωτικού και μερικά άλλα.

 Στον Οδηγό Ηπείρου  Χριστιανικά μνημεία αναφέρονται τα παρακάτω:
Στον μικρό συνοικισμό Δοναίικα της Κερασέας, βρίσκεται το καθολικό της παλιάς Μονής της Ζωοδόχου Πηγής. Το παλιό μοναστήρι χτίστηκε, σύμφωνα με τους μελετητές, το 1592 και ήταν μετόχι της Ιεράς Μονής Διχουνίου. Το 1611 καταστράφηκε από τον Οσμάν Πασά των Ιωαννίνων μετά την αποτυχία του κινήματος του Διονυσίου του Φιλοσόφου (μόνασε στο Διχούνι). Ο σημερινός ναός είναι του 1650. Η μονή διέθετε μεγάλη περιουσία από γιδοπρόβατα και χειμαδιά στην τοποθεσία Στάνη του Καλόγερου, και συντηρούσε το σχολείο της Κερασέας επί Τουρκοκρατίας.

 Με την εγκατάστασή του στο μοναστήρι  ο ανήσυχος καλόγερος άρχισε να οργανώνει της εξέγερση των χωρικών της περιοχής.  Για τον σκοπό αυτό περιόδευε  νυχθημερόν τα χωριά της Παραμυθιάς , της Λάκκας Σουλίου  και του Μαλακασίου παρακινώντας τους απλούς χωρικούς σε εξέγερση  για την ελευθερία τους.   Δεν υπάρχει αμφιβολία  ότι και στα δικά μας χωριά [Κεράσοβο Λωζανά,  κτλ ] θα είχε περάσει αρκετές φορές λόγω της εγγύτητας αυτών  με την Μονή του Αγίου Δημητρίου. ΄Αλλωστε προς τα χωριά της Παραμυθιάς οι δρόμοι περνούσαν τότε  από τα  εδαφικά μας  όρια  οπότε η παρουσία του θα  ήταν τακτική. Εξυπακούεται ότι το Στριγανέτσι ως έδρα του μοναστηριού αποτελούσε το εφαλτήριο των περιοδειών και προφανώς όλοι οι κάτοικοι θα είχαν οργανωθεί στο κίνημα για  την εξέγερση.

Με το φλογερό του κήρυγμα κατόρθωσε και εξήγειρε συγκεντρώνοντάς  1100 περίπου  χωρικούς  από περίπου 70 χωριά της περιοχής.   Οπωσδήποτε στο ανώνυμο αυτό πλήθος θα συμμετείχαν και άνδρες των χωριών μας,.  Με 100  από αυτούς την  8^ην  και 9^ην  Σεπτεμβρίου 1611 επιτέθηκε  στις τούρκικες φρουρές, όπως αναφέρεται στην Γρανίτσα  και Ζαραβούτσι, τις οποίες εξολόθρευσε . Ακολούθως  την  νύκτα 10/11 Σεπτεμβρίου  βάδισε με όλο αυτό το ανοργάνωτο πλήθος εναντίον της Τούρκικης  φρουράς των Ιωαννίνων.  Από τους 1100 άνδρες μόνο 40 έφεραν ντουφέκια παλαιά   [αρκεβούζια ] ενώ οι άλλοι κρατούσαν  για όπλα μαχαίρια  και γεωργικά εργαλεία.  Είναι βέβαιο ότι  ο Διονύσιος δεν στηρίζετο στο πλήθος αυτό για την κατάληψη των Ιωαννίνων , αλλά στην υποσχεθείσα βοήθεια  από   τους εντός του κάστρου παράγοντες.  Η βοήθεια αυτή  δεν ήλθε ποτέ , οπότε το κίνημα   πνίγηκε στο αίμα.  Ο πρωτεργάτης Διονύσιος, μαζί με τους υπαρχηγούς του Δελη Γιώργο και  Λάμπρο από το Πόποβο θανατώθηκαν με απάνθρωπο βασανισμό. Γύρω στους  [200]  από τους εξεγερμένους αποκεφαλίστηκαν από τους έφιππους τούρκους στρατιώτες,  ενώ και αρκετοί συνελήφθησαν  και βασανίστηκαν μέχρι θανάτου.

Η αποτυχία του κινήματος είχε ολέθριες συνέπειες  για όλη την περιοχή της Ηπείρου , αλλά ιδιαίτερα  των εγγύς της μονής χωριών και όλων των περιοχών  που συμμετείχαν εξεγερμένοι.  Με εντολή του Οσμάν Πασά  ολόκληρη η περιοχή θεωρήθηκε επαναστατημένη, γιαυτό   70  χωριά καταστράφηκαν εκ θεμελίων . Οι κάτοικοι όσοι κατόρθωσαν να ξεφύγουν από τους τούρκους μετεγκαταστάθηκαν σε άλλες περιοχές . Οι περιουσίες  τους  και τα αγαθά διερπάγησαν . Τα προνόμια των χριστιανών απωλέσθησαν  . Η Μονή του Αγίου  Δημητρίου  καταστράφηκε εκ Θεμελίων όπως και όλα τα μετόχια του  τα δε πολύτιμα σκεύη , αντικείμενα  χρήματα, ζώα, χωράφια κτλ έγιναν κτήματα και τσιφλίκια των αγάδων της Παραμυθιάς..  Για τον λόγο αυτό το νέο Μοναστήρι , επειδή  δεν είχε μείνει πέτρα όρθια  από το παλαιό κτίσθηκε αργότερα  στην σημερινή θέση το 1763.   

Το Μετόχι του   της Ζωοδόχου πηγής του  χωριού μας που βέβαια δεν εξαιρέθηκε της κατεδάφισης   οικοδομήθηκε ξανά σύμφωνα  με τους μελετητές  το 1650  προφανώς στην ίδια θέση  που  υπάρχει η εκκλησία και σήμερα.

 ΄Όμως  η βασικότερη συνέπεια για τους υπόδουλους της Ηπείρου  είναι ότι   από το 1611 αρχίζει  ο βίαιος  μαζικός  εξισλαμισμός των κατοίκων της Θεσπρωτίας   Αποτέλεσμα  αυτών των εξισλαμισμών  εκτός των άλλων , είναι  και η εμφάνιση σιγά- σιγά των Τσιάμηδων, οι οποίοι  καταρχήν    τότε ήταν οι αιμοδιψείς διώκτες των υπολοίπων χριστιανών, ακολούθως ως ανθέλληνες συνεργάστηκαν με Ιταλούς και Γερμανούς κατά την διάρκεια της κατοχής    κτλ   με καταγεγραμμένα  τα εγκλήματά τους δολοφονίες , βιασμοί , Βασανισμοί, αρπαγές περιουσιών κτλ.,------ σήμερα δε ….όλοι θα έχετε ακούσει για διεκδικήσεις.

Από την παράδοση γενιά σε γενιά  για το χωριό μας   διασώθηκε  ότι αυτό καταστράφηκε ολοσχερώς δύο φορές κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας . Οπωσδήποτε συνυφασμένη με την του χωριού μας τύχη ήταν και του οικισμού  Λωζανά.  Σίγουρα η μία από της καταστροφές θα πρέπει να αναχθεί το 1611. Πολλοί από τους κατοίκους το εγκατέλειψαν μη αντέχοντας την τουρκική βία.   Επίσημα καταγεγραμμένη μετεγκατάσταση είναι η αναφερόμενη  στις οικιστικές σχέσεις της Ηλείας με την ΄Ηπειρο.  Αναφέρεται χαρακτηριστικά     Οικιστικές  σχέσεις  Ηλείας  Ηπείρου  κάτοικοι που έχουν φθάσει στην Ηλεία και στην Αχαΐα.

ΚΑΖΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Γερακάρι, (Γερακάρι τοπ. στα Τσίπιανα), ……………….Μουκοβίνα (οικ. Μπουκοβίνα σήμ. Αγία Τριάδα και τοπ. στο Βαρθολομιό), Μάζια………………………………………..).

ΚΑΖΑΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ

Κεράσοβο (οικ. Κερέσοβα π. δήμου Λασιώνoς).

ΚΑΖΑΣ ΦΙΛΙΑΤΩΝ

Μουζάκα (οικ. Μουζάκι δήμου Ωλένης και Μουζίκα ………………….κτλ

ΚΑΖΑΣ  κτλ

Χαρακτηριστική  για την περιοχή μας καταγεγραμμένη απόδειξη μετεγκατάστασης  είναι το χωριό Ροδοχώρι,  Βοίου Κοζάνης  του Δήμου  Τσοτηλίου, όπου οι κάτοικοί του ισχυρίζονται με αποδεικτικά στοιχεία ότι είναι απόγονοι των  κατά ομάδες μεταναστευσάντων    κατοίκων του χωριού  Ραντοβίστιον Παραμυθιάς  το 1611 . Πράγματι το σημερινό Ραδοβίζι της περιοχής μας  την εποχή της τουρκοκρατίας αναφέρεται ως  Ραντοβίστιον.      Το χωριό της Κοζάνης  μετονομάστηκε  σε Ροδοχώριον το 1927  μετά  από επιθυμία των κατοίκων  .  Ο Δημήτρης Λιθοξόου αναφέρεται για  το χωριό Ραντοβίστιον του Καζά Γρεβενών    κατά τις διάφορες απογραφές ως κατωτέρω:    Στατιστική του 1900 του  K’ hcov :  Ραντοβίστε =  κάτοικοι 208 χριστιανοί  και  ΄Ελληνες. Στατιστική του 1910 του Χαλκιόπουλου: Ραντοβίστιον = 360 Πατριαρχικοί    Στατιστική του 1913 : Ραντοβίστιον = κάτοικοι 514 , γλώσσα Ρωμαίικη    Από τις στατιστικές αυτές προκύπτει ομοιογένεια των κατοίκων σε θρήσκευμα και γλώσσα . Η ομοιογένεια του πληθυσμού αποδεικνύεται και από το ότι το 1922 με την ανταλλαγή των πληθυσμών Τουρκίας Ελλάδος στο συγκεκριμένο χωριό δεν καταγράφονται  ούτε αναχωρήσεις τούρκων , ούτε αφίξεις Ελλήνων της Μ. Ασίας για εγκατάσταση, σε αντίθεση  με τα υπόλοιπα της περιοχής.

Αβίαστα λοιπόν συμπεραίνεται ότι από την ευρύτερη περιοχή  των γειτονικών της Μονής  χωριών   κάτοικοι  κατά ομάδες προφανώς σόγια  κατέφυγαν στην περιοχή της Κοζάνης  ίδρυσαν χωριό  και το ονόμασαν προς ανάμνηση της καταγωγής των Ραντοβίστιον.  Προφανώς μέρος των ομάδων αυτών θα αποτελούσαν και κάτοικοι του διχουνίου  ίσως  Κερασέας Λωζανών κτλ

   Παλαιοί αείμνηστοι χωριανοί  μας {Βασίλειος Δημητρίου , Θεόδωρος Τσόλης  και άλλοι] είχαν ακούσει από παλαιότερους ότι  ένας μαχαλάς του Κερασόβου Κονίτσης ιδρύθηκε από χωριανούς  που εγκατέλειψαν την περιοχή   σε μία  από τις καταστροφές του χωριού,  δίνοντας το όνομα της καταγωγής τους Κεράσοβο.  Μάλιστα  ανήγειραν και την εκκλησία  Αγία Παρασκευή.  Αργότερα ενώθηκαν οι τρείς μαχαλάδες της περιοχής παίρνοντας όλοι το όνομα  Κεράσοβο  μέχρι το 1928 οπότε μετονομάσθηκε  Αγία Παρασκευή  Κονίτσης.   Η Παράδοση αυτή, πέρα της ταυτόσημης ονομασίας και της προστάτιδας   ιδίας αγίας των δύο χωριών     δεν τεκμηριώνεται από κανένα  άλλο αποδεικτικό  στοιχείο.

Από τα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα  αποδεικνύεται  ότι  τα χωριά  μας   ήταν μεταξύ των πρώτων  που τόλμησαν και σήκωσαν  το ανάστημά τους έστω και ολέθρια ενάντια στην τούρκικη τυραννία  .  Αποτίνοντας φόρο τιμής  στους φονευθέντας την εποχή εκείνη  κατοίκους,  έχομε χρέος  για την  πληρέστερη   ενημέρωση των μετέπειτα γενιών  να  περισώσουμε  και διατηρήσουμε στο ακέραιο κάθε τι που  σχετίζεται και αποδεικνύει την ιστορικότητα της περιοχής,   κυρίως δε την εκκλησία  με τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις  τόσο του Μοναστηριού  ,όσο και του πάλαι ποτέ Μετοχίου του της Ζωοδόχου Πηγής   κτλ  που σχετίζονται άμεσα με την εξέγερση και τον Διονύσιο .

  Χρέος    των εχόντων την αποφασιστική  αρμοδιότητα  είναι άμεσα  να  μεριμνήσουν για τις απαιτούμενες παρεμβάσεις  αποκατάστασης των  φθορών  των οικοδομημάτων και εκκλησίας  του Μοναστηριού  του Αγίου  Δημητρίου,  πρίν φθάσομε να πετύχομε εμείς σήμερα με την αδιαφορία μας   ΕΚΕΙΝΟ   που  με ενέργειές του επιθυμούσε ,αλλά   δεν κατάφερε ο Οσμάν Πασάς το 1611, ως προς  την πλήρη εξαφάνιση του Μοναστηριού  και των μετοχίων του .

  Φωτογραφίες 1η] Η Πόρτα της εκκλησίας Ζωοδόχος Πηγή όπου πάνω από αυτή  εντοιχίστηκε  κατά την επισκευή της  εκκλησίας σκαλιστή  γραφή  σε πωρόλιθο προφανώς δηλώνοντας το έτος  ή της καταρχήν ανεγέρσεως  ή της μετέπειτα μετά την καταστροφή του 1611. Η γραφή  είναι δυσανάγνωστος. Προφανώς οι μελετητές  την ανέλυσαν  και γιαυτό αποφαίνονται για το έτος της πρώτης και δεύτερης κατασκευής   του μετοχίου.    2η] τμήματα πέτρινης  κυλινδρικής κολώνας  της εκκλησίας προφανώς πριν την καταστροφή.

3η] Το παλαιό  μεταλλικό σήμαντρο ίσως της πρωτοϊδρυθείσης  Μονής – Μετοχίου

Ζωοδ. Πηγής   

    Τήνος 9 Σεπτ.2016